Prošle godine, na adrese velikog broja građana Banjaluke i privrednih subjekata, upućene su opomene i tužbe zbog neplaćanja komunalne naknade. Grad Banjaluka je u 2013. godini uspio da naplati tek nešto više od polovine potraživanja, što je ostavilo veliku prazninu u budžetu grada.
Iako se kao glavni razlozi najčešće navode ekonomska kriza i nesavjesnost obveznika plaćanja ove naknade, za ovako veliki broj neplatiša zasigurno je kriva i nedovoljna informisanost i nepovjerenje građana u vezi sa naknadama koje su obavezni plaćati Gradu.
Da li je za nepovjerenje građana zaslužna i politika Grada?
To se, prije svega, odnosi na pometnju koju je izazvala ranija obaveza plaćanja naknade za korišćenje građevinskog zemljišta (trajna renta ili zemljarina), a koja je 2011. godine odlukom Ustavnog suda Republike Srpske (Službeni glasnik RS, broj 38/11) proglašena nezakonitom. Opštine u Srpskoj, koje su naplaćivale trajne rente za korišćenje građevinskog zemljišta, od tada više ne mogu ostvarivati prihode po toj osnovi. Građanima koji su redovno plaćali trajnu rentu, novac nije vraćen, čime su oni ostali oštećeni za višegodišnji iznos ove naknade i postali nepovjerljivi prema ostalim nametima Grada, kao što je komunalna naknada.
Na 19. sjednici Skupštine Grada, održanoj 3. aprila, otpisano je oko 7.5 miliona KM dugovanja po osnovi trajne rente za fizička lica. Ova odluka tiče se preko 37 000 građana koji nisu plaćali naknadu za korištenje građevinskog zemljišta Gradu. Ispostavilo se, s pravom.
Prema informacijama koje smo dobili od građana, tužbe koje je Grad pokrenuo 2002. godine protiv građana koji nisu plaćali naknadu za korišćenje građevinskog zemljišta ovih dana se rješavaju na Osnovnom sudu u Banjaluci.
Da li odluka Skupštine Grada o otpisu duga znači da će Grad povući tužbe protiv građana koji nisu plaćali naknadu za korišćenje građevinskog zemljišta?
Još važnije pitanje je - kako je uopšte moguće da Grad sudskim putem potražuje naplatu naknade koja je proglašena neustavnom?
Do objave ovog teksta, nismo uspjeli dobiti odgovor od nadležnih institucija na ova pitanja, ali smo iz Ustavnog suda dobili potvrdu da svi izvršni postupci kojima se nastoji naplatiti naknada za korišćenje gradskog građevinskog zemljišta moraju biti obustavljeni.
“Prema odredbi člana 68. stav 1 Zakona o Ustavnom sudu RS, od dana objavljivanja odluke Ustavnog suda kojom je određeni akt ili norma proglašena neustavnom ili nezakonitom, taj akt, odnosno norma, se ubuduće ne može primjenjivati. Ukoliko je, pak, u pojedinačnoj upravnoj stvari doneseno rješenje na osnovu takve norme ili akta, to rješenje se ne može izvršiti, a zainteresovano lice može u ponovnom postupku tražiti njegovo poništenje. Stoga svi izvršni postupci kojima se nastoji izvršiti obaveza koja se temelji na normi koja je stavljena van snage, kao u slučaju naplate naknade za korišćenje gradskog građevinskog zemljišta, morali bi biti obustavljeni”, kaže za Buku Ljubomir Ožegović, sekretar Ustavnog suda.
Da li to znači da Gradska uprava građanima otpisuje dugovanja koja ionako nema pravo potraživati?
Šta je komunalna naknada?
Za razliku od trajne rente, komunalna naknada nikada nije bila predmet ocjene ustavnosti, kako nam potvrđuju iz Ustavnog suda RS.
“Zakon o komunalnim djelatnostima i Odluka o komunalnoj naknadi Grada Banja Luka do sada nisu bili predmet ocjene ustavnosti i zakonitosti od strane Ustavnog suda RS”, kaže za Buku Ljubomir Ožegović, sekretar Ustavnog suda.
Odlukom o komunalnoj naknadi (Službeni glasnik Grada Banja Luka, br.5/13), a na osnovu Zakona o komunalnim djelatnostima (Službeni glasnik Republike Srpske, br 124/11), Grad Banjaluka od 2013. godine naplaćuje građanima i privrednim subjektima komunalnu naknadu.
Prije donošenja ove Odluke, na snazi je bila ranija Odluka o komunalnoj naknadi (Službeni glasnik opštine Banja Luka, br. 1/92 i 5/95 i Službeni glasnik Grada Banja Luka, br. 3/01 i 5/12), koja je regulisala ovu oblast i na osnovu koje su nastale obaveze plaćanja komunalne naknade u periodu do donošenja Odluke iz 2013. godine.
U skladu sa gore navedenim, iz Uprave Grada poručuju da su obveznici komunalne naknade dužni da izmire dugovanja nastala u periodu važenja pomenutih odluka.
Zakon o komunalnoj naknadi
Obveznici komunalne naknade su vlasnici ili nosioci prava raspolaganja stambenim, poslovnim ili drugim prostorom (garažni prostor, pomoćni prostor, kao i dvorišni i gospodarski objekti i sl.), privremenom ili stalnom, izgrađenom sa odobrenjem za građenje ili bez odobrenja za građenje, nosioci stanarskog prava, zakupci stambenog, poslovnog i drugog prostora, odnosno fizička i pravna lica koja su korisnici objekata i uređaja zajedničke komunalne potrošnje.
Sredstva prikupljena po osnovu komunalne naknade koriste se za obavljanje komunalnih djelatnosti zajedničke komunalne potrošnje, u koje ulazi:
- održavanje javnih saobraćajnih površina u naselju, što obuhvata popravke i modernizaciju ulica, pločnika, trgova, objekata za javnu rasvjetu i vertikalne i horizontalne saobraćajne signalizacije,
- javna rasvjeta u naselju, što obuhvata osvjetljavanje saobraćajnih i drugih javnih površina u naseljenim mjestima,
- čišćenje javnih površina u naselju, što obuhvata prikupljanje, odvoženje, deponovanje i uništavanje otpada i padavina,
- odvođenje atmosferskih padavina i drugih voda sa javnih površina, što obuhvata uklanjanje kišnice, snijega i leda sa javnih površina,
- održavanje, uređivanje i opremanje javnih zelenih i rekreacionih površina, što obuhvata:
- održavanje drveća, drvoreda i drugog šumskog rastinja (potkresavanje, zalivanje, zamjena stabala, sađenje novih stabala, zaštita od bolesti i štetočina i slično),
- sijanje trave,
- održavanje i opremanje površina i održavanje u funkcionalnom stanju (parkovskih klupa, rekvizita dječije zabave i drugih rekvizita, instalacija i uređaja i dr.) u parkovima, drvoredima, skverovima, travnjacima, zelenilo uz saobraćajnice, zelene površine uz stambene zgrade, površine za rekreaciju, otvorene plaže, obale rijeka i jezera i sl.
- djelatnost zoohigijene, što obuhvata hvatanje i zbrinjavanje napuštenih i ugroženih domaćih životinja (kućnih ljubimaca), prevoženje i smještaj u posebno izgrađene objekte za te namjene (azil), ishrana i veterinarska zaštita, eutanaziju starih životinja i sigurno uklanjanje životinjskih leševa sa javnih površina i sanaciju terena, kao i upravljanje objektima za smještaj životinja;
Formula za obračun komunalne naknade
Visina komunalne naknade se utvrđuje u svakom pojedinačnom slučaju primjenom formule:
KN = KP x B x VB
Gdje je:
KN – komunalna naknada,
KP – izgrađena korisna površina u m2,
B – broj bodova (zona u kojoj se stambeni, poslovni ili dr. prostor nalazi + stepen opremljenosti komunalnim objektima),
VB - vrijednost boda u konvertibilnim markama (utvrđuje Skupština grada).
Uloga Zavoda za izgradnju
Mnogim građanima nije jasna uloga Zavoda za izgradnju – ZIBL a.d. u naplaćivanju komunalne naknade. Iz Uprave Grada objašnjavaju da, po osnovu ugovora sa Gradom Banja Luka, Zavod za izgradnju obavlja usluge pružanja operativne pomoći Gradu na poslovima komunalne naknade.
Visina naknade prema socijalnoj karti građana?
Iako nema dileme da građani treba da plaćaju komunalnu naknadu, Zoran Talić, odbornik PDP-a u Skupštini Grada, smatra da je sam Grad svojom politikom doprinio velikom broju onih koji izbjegavaju svoje obaveze prema Gradu.
S tim u vezi, Talić za Buku komentariše Odluku Skupštine Grada od 3. aprila 2014. godine, koja se tiče otpisa dugovanja građana po osnovi trajne rente.
“Među tih 37 000 nosilaca stambenih jedinica, ima i onih koji sjede u skupštinskim klupama, a nisu plaćali rentu, pa sam pitao Gradonačelnika i Nadležno odjeljenje koliko građana Banjaluke je plaćalo tu trajnu rentu. Odgovor na to pitanje nisam dobio, jer bi se ispostavilo da se radi o velikom broju građana i da su ti ljudi mogli potraživati svoj novac, u skladu sa odlukom Ustavnog suda kojom je naplaćivanje rente proglašeno za neustavno. Grad je zato odlučio da je bolje sačekati da sve uđe u zastaru i da onda oni tih 7.5. miliona otpišu, nego da dođu u situaciju da se građani Banjaluke pozovu na odluku Ustavnog suda i potražuju novac koji su plaćali”, mišljenja je Talić.
Talić smatra da je Grad ovim poslao poruku građanima Banjaluke da bolje prođu oni koji ne poštuju propise, nego oni koji ih poštuju.
“Tražio sam od Gradonačelnika da napravi javnu promociju putem medija ili mjesnih zajednica, da se građanima objasni razlika između trajne rente i komunalne naknade, jer se građani Banjaluke koji su plaćali ovu rentu sad osjećaju izvarano i možda ne žele da opet plaćaju nešto što bi Ustavni sud sutra mogao proglasiti nezakonitim.”
Trajna renta se, pojašnjava Talić, uveliko razlikuje od komunalne naknade, jer komunalna naknada omogućava funkcionisanje grada, održavanje zelenih površina, saniranje saobraćajnica, i druge potrebne radove.
Svake godine, Grad Banjaluka usvaja bodove koji se koriste za obračunavanje visine komunalne naknade.
“Prije donošenja bilo kakvih odluka koje finansijski opterećuju građane, Grad Banjaluka bi trebalo da napravi socijalnu kartu grada, na osnovu koje se može vidjeti pravo stanje i odrediti posebne tarife za svaku kategoriju, posebno za privredu, a posebno za stanovništvo”, smatra Talić.
Na taj način, kaže Talić, treba pokušati rasteretiti građane koji su slabijeg finansijskog stanja.
Pored razdvajanja fizičkih lica na osnovu socijalne karte, Talić predlaže i kategorisanje privrednih lica, kako bi se smanjili nameti preduzećima koja stvaraju novu vrijednost, koja pune budžet, odnosno kako bi se stimulisali proizvodni pogoni i razvijala privreda, u odnosu na preduzeća naslonjena na javni sektor.
“Neko ko ima proizvodnu djelatnost zbog određenih nameta ne može da zapošljava nove radnike, kao u slučaju Marinka Umičevića, direktora Fabrika obuće “Bema”, koja svake godine za tu komunalnu naknadu plaća oko 20 000 KM. Istovremeno, imate pojedina preduzeća naslonjena na budžet koja plaćaju istu ili manju komunalnu naknadu.”
Prihvaćen je njegov prijedlog da se održi tematska sjednica o privredi, gdje bi se pored komunalne naknade, razmotrili i drugi nameti koji opterećuju privredu.
“Prihvatili su da se održi ovakva sjednica, da se razmotri kako da kao lokalna zajednica radimo na tome da popravimo ambijent za privredu, jer, bez privrede, ni oni koji rade u administraciji ne mogu primati plate”, ističe Talić.
Pravo građana na informacije
Na primjeru naknade za korištenje građevinskog zemljišta mogli smo se uvjeriti da i “zakoni” mogu biti nezakoniti i da ih zato stalno treba preispitivati. Naime, inicijativu za ocjenu ustavnosti naknade za korištenje građevinskog zemljišta, a koja je rezultirala ukidanjem ove naknade, pokrenula je izvjesna Ljiljana Vasić iz Prnjavora.
Jedan od najjednostavnijih načina da se građani i privredni subjekti više informišu o odlukama Gradske uprave koje ih se direktno tiču jeste putem internet stranice Grada.
Sve odluke kojima se reguliše funkcionisanje grada, od administrativnih do komunalnih, od 1. marta su dostupne na internet stranici Gradske uprave.
Prije svake sjednice Skupštine, materijali se objavljuju na web stranici www.banjaluka.rs.ba, u dijelu koji se odnosi na Skupštinu grada.
Na ovaj način, građani se prije svake sjednice mogu upoznati sa pitanjima o kojima će odbornici donositi odluke.
Radi veće transparentnosti u radu javnih institucija i organa vlasti, ohrabrujemo građane i privredne subjekte da koriste svoje pravo na informacije i da zahtijevaju od Gradske uprave, ili bilo koje javne institucije, da im se objasni sve što im nije jasno, a što smatraju da ide na njihovu štetu.
