Međutim, kako je antisemitizam prilično iracionalna pojava teško je za njegov nastanak naći kakvo zdravorazumsko objašnjenje. Ono što karakteriše mržnju prema Jevrejima i time je odvaja od svih drugih diskriminatorskih formi mržnje jeste njena rasprostranjenost, dugovječnost, intenzitet i gomila paradoksa.
U poznom srednjem vijeku Jevrejin je postao sinonim đavola. On je bio isključivi krivac za sve nesreće,l ični izvršilac nebrojenih zlodjela, lukav, zao, uvijek spreman da podmetne.
U situaciji kada jedna društvena, etnička ili vjerska grupa mrzi drugu zbog toga što se razlikuje od prve ili zbog nekog drugog razloga, mržnja je obično jednostavna i dobro definisana. Ali ako antisemite upitate koji je njihov razlog mržnje prema Jevrejima odgovori će biti zbunjujući i kontradiktorni.
S jedne strane Jevreje mrze zato što su navodno lijeni i paraziti, a sa druge im se prišiva etiketa ekonomskih ili kakvih drugih gospodara svijeta. Oni se mrze što su kapitalisti, a u isto vrijeme i zato što su komunisti (Why the Jews? web stranice, prema tezama Raphaela Shorea). Izraženiji oblici antisemitizma javljali su se u kriznim vremenima i sredinama kao sredstvo kojim su vladajuće strukture nastojale da kanališu nezadovoljstvo svojih građana, usmjeravajući ga prema fiktivnom neprijatelju.
Međutim ova "teorija žrtvenog jagnjeta" ne može biti objašnjenje i uzrok mržnje prema Jevrejima. Ona može biti samo izgovor. Jer u slučaju kada je neko morao biti okrivljen, zašto gnjev gomile nije bio upravljen prema nekoj drugoj društvenoj ili etničkoj zajednici? Iz jednostavnog razloga što je najlakše bilo okriviti nekoga ko je na sebe jos odranije navukao mržnju. U takvom slučaju tanka opna zakona, koji su štitili ove ljude nestaje, tako da više ništa nije moglo da ih spriječi da postanu žrtve.
Zatomljena mržnja i netrpeljivost tada nalaze podlogu u opšteprihvaćenoj diskreditaciji i diskriminaciji koja ne mora biti ozakonjena da bi bila "pravična". Neki naučnici, i ne samo oni vezuju antisemitizam sa nacionalizmom. Međutim, ne možemo antisemitizam definisati kao šovinistički nacionalizam, kao što je to zamišljao Franc Openhajmer, jer se on samo može pojaviti u tom obliku. Bez sumnje antisemitizam je sastavni dio modernog nacionalizma, ali se ne može svaki nacionalista optužiti da je antisemita. Prema Hani Arent "moderni antisemitizam je proporcionalno rastao sa opadanjem tradicionalnog nacionalizma", tako da je svoj vrhunac doživio u nacističkoj Njemačkoj pod režimom koji je prezirao "uskost nacionalizma". Treba podsjetiti da su prve antisemitske partije,nastale u drugoj polovini 19.v. bile prve koje su se internacionalno udružile.
Jevreji su tokom istorije bili omraženi i zbog moći i bogatstva. Ova ekonomska teorija počela je naročito da se eksploatiše od kada se pojavila knjiga "Protokoli sionskih mudraca". Spis je potpuni falsifikat, koji je naručila ruska tajna policija, ali ni ta činjenica nije djelovala na smanjenje interesovanja za njega. U stvari, kako primjećuje H. Arent, više uopšte nije važno to što je knjiga krivotvorina, već činjenica da se falsifikatu vjeruje. Uostalom, da li žrtve antisemitizma imaju nešto od toga što je dokazano da knjiga nije autentična. Interesantno je da su Protokoli, nastali 1900.g. a punu afirmaciju su stekli tek devetnaest godina kasnije, dakle u vremenu nestanka carstava, ratnih odšteta,opšteg osiromašenja,a takođe i u vremenu traženja krivca za takvo stanje.
Oni sadrže navodne zapisnike tajnog sastanka jevrejskih uticajnih ljudi, koji su, tobože, odlučili da zavladaju svijetom. Protokoli su stvorili sliku o Jevrejima kao korporativnoj političkoj grupi, čije jedinice sinhronizovano djeluju. Ovim je očvrslo uvjerenje da Jevreji, nekako imaju moć da kontrolišu vlade širom svijeta i na taj način sprovode svoje zamisli. Istina,u 19.vijeku postojao je uzak sloj bogatih Jevreja koji su nudili svoje finansijske usluge vladama jačih evropskih država.
Zbog toga su Jevreje identifikovali sa vlašću,tako da je svaka društvena grupa koja je dolazila u sukob sa državom bila sklona antisemitizmu. Međutim, bogati Jevreji 19.vijeka uopšte nisu bili zainteresovani za vlast, što su im njihovi asimilovaniji potomci kasnije zamjerali. Činjenica je da su Jevreji koji su živjeli u svojim izolovanim naseljima u istočnoj Evropi, između 17. i 20. v. bili jako siromašni. Isto tako, 74% domaćinstava beogradskih Jevreja, u prvoj polovini 20. vijeka, bilo je u najnižoj poreskoj grupi, a nekoliko stotina porodica je bilo toliko siromašno da nisu prelazili ni poreski minimum.
Prema nekim mišljenjima antisemitizam je uzrokovan činjenicom da su se Jevreji bavili zelenaškim poslovima i da su u skladu s tim iznuđivali novac od hrišćana. Međutim,da li je ova pojava, zaista, bila presudna za nastanak antisemitizma? Jevreji su, u nekim društvima, bili prinuđeni da se bave ovim poslom, budući da im je bilo zabranjeno da posjeduju zemlju, ali i da pohađaju univerzitete. Isto tako katolička crkva je u srednjem vijeku pazila da se njeni vjernici ne bave ovakvim poslovima, smatrajući ih grešnim, pa je prema tome bilo prirodno što su Jevreji počeli da se bave skoro jedinim njima dozvoljenim poslom- davanjem novca na zajam.
Njih su podsticali u svom radu vladari država u kojima su živjeli, davali im određene povlastice, štitili ih od dužnika, ali i od vjerskih fanatika. Nije tu, naravno, bila u pitanju ljubav prema Jevrejima nego čisti interes, pošto su vladari uzimali od Jevreja određeni procenat zarade, s tim što on nikada nije bio tačno određen i varirao je u zavisnosti od pohlepe ili potrebe dotičnog suverena. Kada bi ovaj u nekoj prilici procijenio da nema dovoljno novca, dešavalo se da konfiskuje svu jevrejsku imovinu pod nekom vjerskom parolom, nahuškavši pritom hrišćane na njih.Ovi, naravno, nisu sjedili skrštenih ruku budući da se veliki dio njih zadužio kod Jevreja, pa su koristili svaku priliku da unište i povjerioce i svjedočanstva o svojoj zaduženosti. Bilo bi, naravno, pogrešno smatrati da su svi Jevreji bili zajmodavci. Dobar dio njih se bavio trgovinom, a dijelom i zanatstvom, iako im je bio onemogućen pristup u gilde. Ovaj izgovor (a ne uzrok) mržnje prema Jevrejima stvorio je u nekim sredinama predstavu o njima kao parazitima i lijenim ljudima, neradnicima.
Možda ovo nije bio glavni motiv nacista za stvaranje "radnih" logora, ali je bio presudan za njihov odnos prema Jevrejima u tim logorima i ne samo njima. U nekim antisemitskim društvima bilo je rašireno uvjerenje da Jevreji izbjegavaju fizički i pošten rad.
Njemački istoričar Fridrih Ris tvrdio je, u prvoj polovini 19. vijeka, da "Jevreji svaki rad smatraju kaznom". Stoga je u nacifikovanom društvu bio imperativ natjerati Jevreja da radi,što je u njemačkim antisemitskim umovima bilo ravno podvigu. Prema njima "rad je fizički kažnjavao Jevreja, sveteći se tako zbog njegove vekovne, štaviše hiljadugodišnje eksploatacije(D.J.Goldhagen)". S druge strane ne smije se zanemariti zadovoljstvo koje su nacisti osjećali dok su posmatrali Jevreje, koje su izveli u svečanoj odjeći na ulice i natjerali ih da četkama ribaju kolovoz. U koncentracionim logorima se ,pored,mjestimično, korisnog, uglavnom,prakticirao besmislen rad Jevreja, na koji su ih tjerali njemački stražari samo da se zabave,ali i pohvale da su primorali Jevreja da radi.
Jevreje su dugo optuživali da su ubili Isusa Hrista, što neki naučnici smatraju uzrokom mržnje prema Jevrejima. Međutim, gonjenja Jevreja nisu započela u tom periodu, već šesto godina poslije, u vrijeme vizigotskog kralja Sizebuta. Ali, već do tog trenutka hrišćanski pisci su okvalifikovali Jevreje, najblaže rečeno, kao ljude kojih se treba kloniti. Njima je, osim gore navedenog bilo zamjerano što nisu prepoznali mesiju, iako su za sebe tvrdili da su Božji narod. Hrišćani i Jevreji su,takođe, različito tumačili Stari zavjet. Ispravnost jednog tumačenja nije priznavala valjanost drugog.
Zbog toga je trebalo raditi na stvaranju loše slike o Jevrejima kako bi ovi bili prikazani kao oličenje nemorala u hrišćanskom svijetu i time bilo dovedeno u pitanje njihovo shvatanje Starog zavjeta.
U poznom srednjem vijeku Jevrejin je postao sinonim đavola. On je bio isključivi krivac za sve nesreće,l ični izvršilac nebrojenih zlodjela, lukav, zao, uvijek spreman da podmetne. Teorija "žrtvenog jagnjeta",kombinovana sa optužbama za deicid bila je tada korišćena u svakoj prilici. Narod već zadojen mržnjom prema Jevrejima nije vidio drugog krivca za svoje nevolje sem njih. U Njemačkoj u 19.v. rasna teorija je potisnula u stranu, dijelom apsorbujući ostale oblike antijevrejskog raspoloženja. U skladu s njom preobraćenje u hrišćanstvo nije moglo da Jevrejina pretvori u Nijemca, budući da se ovaj na taj način nije mogao riješiti svoje prirode i svoga porijekla. Ma koliko lojalan bio njemačkoj državi i koliko god se smatrao za Nijemca, Jevrejin nikada nije mogao sa sebe da spere svoje "nečisto" porijeklo, pošto mu je krv bila zatrovana.Ali,i pored popularnosti teorije o superiornosti jedne rase nauštrb drugih i koliko god u nju vjerovali, mase u Njemačkoj ne bi bilo moguće pokrenuti ka nacističkim eliminacionističkim ciljevima bez vješto smišljene priče o tobožnjoj svjetskoj jevrejskoj zavjeri. Za naciste je, takođe predstavljala problem jevrejska izabranost.
Oni nisu mogli podnijeti pomisao da je Bog izabrao neki drugi narod, a ne njih, arijevce. Zbog toga ih je trebalo uništiti.
Jevreje se mrzi i zbog njihove različitosti. Ali, pobornici ove teorije su potpuno smetnuli sa uma proces emancipacije Jevreja u 19.v. i njihovu kasniju asimilaciju u evropsko društvo. Prije bi se moglo reći da se Jevreji mrze baš zato što nisu htjeli da se razlikuju (R. Shore). Svaka od navedenih teorija ne može sama od sebe dati odgovor na pitanje otkuda mržnja prema Jevrejima. Kombinovanjem više njih samo bi povećali konfuziju, jer se neke teorije međusobno potiru, a vještačko konstruisanje željenog objašnjenja dovelo bi u pitanje naše iskreno nastojanje da dopremo do odgovora. U skladu s tim Sartr je u jednoj prilici rekao da antisemitizam nije mišljenje već strast, strasna iracionalna mržnja prema Jevrejima.
Jer kako drugačije može da se razumije spektar različitih optužbi i predrasuda koje se pripisuju Jevrejima.Hana Arent je napisala da mase "ne veruju ni u šta očigledno, u realnost sopstvenog iskustva; one ne veruju svojim očima ni svojim ušima, već samo svojoj mašti".
