Shvativši da će moji sagovornici steći utisak da smo mi svi skupa u ovoj Bosni, zapravo neka neka država volontera, upustila sam se u detaljno i naporno objašnjavanje. Kako živimo, od čega živimo, kako to da nema bijeloputih prosjaka na ulicama, kako to da nema prostitutki po ćoškovima, kako to da ne umiremo od gladi…Gospode! Pozivala sam sve običaje i nasljeđe u pomoć kako bih im bar malo u onim plavim glavicama rasvijetlila ideju o tome da Ima NEKO ko ti nece dozvoliti da umreš od gladi, ima neki tetak koji će te skloniti iz parka i “ubiti Boga u tebi”, ako vidi da si odlučila da se kurvaš, ima taj tetak nekog drugra koji će te zaposliti da radiš u butiku…pa, nekako će biti…Ići ćemo si kod babe na selo, ako ne budemo imali šta da jedemo…
Jednom prosječnom stanovniku Republike Srpske zaista smiješno izgledaju problemi nezaposlenosti u bilo kojoj od razvijenih zapadnoevropskih zemalja. Plaćeno stanje nezaposlenosti na ovim prostorima čini se bolje nego kakav ugodan san.
A opet, zapadna Evropa, a prvenstveno Njemačka, danas je u velikoj panici. Nezaposlenost je, navodno, dostigla već rizičan stepen.
U čemu je kvaka? Evropa se politički i ekonomski zbližava, a istovremeno životni standard opada.
Svjedoci smo sve intenzivnijeg stapanja političke i ekonomske Evrope u jedinstvenu cjelinu. Globalizacija (ili u ovom slučaju evropeizacija) ekonomije upregla je sve moguće konje u cilju što veće razmjene dobara i ostvarenju mobilnosti kakva se u Evropi do sada ne pamti. „Razvijena“ industrija odavno je dijelove svoje proizvodnje podijelila na samostalne oblasti izrade i taj se trend samo pojačava iz dana u dan, pa tako jednu Ralf Loren košulju koja u Njemačkoj košta izmedju 100 i 1000 evra pravi neka sirotica u Rumuniji za 200 evra mjesečne plate i to „nije ništa strašno“. Evropa, zajedno sa svijetom dospjela je u stanje tzv.globalnog kapitalizma i više nema povratka.
U takvom jednom stanju, visoko kvalifikovanom inžinjeru iz Holandije ili Belgije vrlo lako može da pripadne status nezaposlenog iz razloga što njegov brat po struci i kvalifikacijama isti taj posao u Albaniji obavlja za ne više od 250 evra mjesečno i bez plaćenog socijalnog osiguranja.
Očigledno je da jedna zajednička evropska vizija o modelu socijalne države, Evropi svakako nedostaje. Kako rekoh, u BiH država ne plaća nezaposlene. U Holandiji je nezaposlenost plaćena 156 sedmica, tri puta više nego u V.Britaniji i Njemačkoj(52), a dva i po puta više nego u Švedskoj (60). Kako rekoh, jedna zajednička vizija nedostaje.
Ali šta je to zapravo „socijalna država“? „Država blagostanja“?
Kažu da SAD imaju socijalno uređenu državu. Hm. Nisam baš potpuno uvjerena u to. Ako u obzir uzmemo činjenicu da su iz SAD statistika o nezaposlenosti potpuno isključeni 6 miliona radno sposobnih ljudi, koji su iz različitih razloga od potrage za poslom odustali i ako tome još dodamo i 4,5 miliona onih koji su, protiv svoje volje, prinudjeni da rade samo pola umjesto punog radnog vremena, onda se tzv. „američko čudo“ više i ne čini tako čudnim.
A mora se priznati da je evropska socijalna misao, još od samih začetaka, nekad poslije industrijske revolucije, zapravo povedena za američkim modelom. Osnovna je težnja stvaranje sistema čiji je legitimitet zasnovan na njegovoj sposobnosti da zadovolji potrebe građana za blagostanjem i sigurnošću, što po definiciji socijalna država jeste. Tako u literaturi (Krouč, Džindžer, Haler i dr.) država blagostanja biva okarakterisana prije svega sveukupnim odnosima države po pitanjima porodice, zaposlenosti, konzuma itd. Nešto uže rečeno, radi se o evropskoj politici ostvarenja radnih mjesta, socijalne sigurnosti, i, najuže konkretno o politici u odnosu na, recimo, zdravstveno osiguranje, obrazovanje itd.
Međutim, kako stoje stvari u realnom svijetu? Ima li negdje kakvo konkretno značenje koje bismo pripisali samo i isključivo evropskoj socijalnoj politici? Upravo u tome i jeste problem. Čini se da nema. Čini se da značenje izraza „evropski socijalni model“ zavisi zapravo od onoga koji izraz primjenjuje.
Istorijski posmatrano, evropska socijalna država u stvari je produkt sjevernoevropskih zemalja i stoji u direktnoj vezi sa socijaldemokratskim režimima skandinavskih zemalja po završetku Drugog svjetskog rata. 60tih i 70tih u tom dijelu Evrope socijalna država doživljava svoj vrhunac i time dolazi do prvih koraka u procesu institunalizacije moderne države „blagoutrobe“.
U toj začetnoj fazi, moglo bi se reći da evropska socijalna politika zapravo i nije predstavljala neku politiku, već više jednu vrstu aneksa drugim političkim oblastima. U toku 70ih dolazi do zaoštrenja razlika između pojedinih regiona EZ i kao reakcija na to, 1976. su stvoreni Evropski fondovi za regionalni razvoj, a početkom 80ih tu su već tri strukturna fonda. Aktuelna debata o evropskom socijalnom modelu zahuktala se sredinom 1990ih. Posebno su govorima o državi blagostanja skloni socijaldemokratski orijentisani političari (opet kažem, blagoutrobna država). I tako, dakle, postepeno, i pored krize 80tih, dolazi do, makar prividne univerzalizacije evropske socijalne politike.
Međutim, ne mogu a da se ne vratim na gore postavljeno pitanje – Koliko „evropska“ jeste Evropa u pogledu ekonomije, a koliko je opet „evropska“ u pogledu socijalne politike?
O kakvoj mi to viziji jedinstvenosti, integrisanosti, zajedništva, jedne porodice i sve tako redom govorimo, ako se u stvari radi samo i isključivo o finansijskim i političkim intersima pojedinih država? Pritom, u samim tim državama dolazi do pada životnog standarda
Ispuštam li logičku nit ili niti uopšte i nema?
Kao odgovor na pitanja slična ovome, EU nudi odgovor u vidu takozvane „Otvorene metode koordiniranja“. Radi se o strategiji predviđenoj prvenstveno za Evropsku strategiju zapošljavanja, ali koju je Evropski Savjet uveo 2000. godine kao novu političku strategiju za oblast socijalne zaštite. Tamo je kazano da bi centar sveukupne (!!) EU politike trebalo da bude – građanin.
U redu, ali u EU konstitutivnom nacrtu iz 2004. socijalna politika ne biva riješena. Status kvo. Valjda se sve dodatno pogoršalo pristupom 10 najnovijih članica. Radi se o zemljama koje se sve, osim Slovenije („istočne Švedske, kako je zovu) nalaze u katastrofalnom ekonomskom stanju pa tako socijalna politika predstavlja otprilike zadnju rupu na svirali. Ali opet, Englezi su, za vrijeme svog predsjedništva, u jesen 2005, pozvali na posebno zasjedanje glede debate o budućnosti evropskog socijalnog modela i zaključili da do 2010. treba da dobijemo jednu: “Socjalnu Evropu s novim radnim mjestima i novim šansama za SVE!”
Eto, ako je vjerovati Englezima…
