"Sloboda rađanju" je regionalna inicijativa koju je pokrenula grupa aktivistkinja i organizacija iz zemalja Zapadnog Balkana. Cilj inicijative je skrenuti pažnju javnosti na tretman žena i njihova prava na porođaju, kao ukazati na neophodnost dobre komunikacije između osoblja i porodilja tokom porođaja. Dugoročni cilj ove inicijative je pretvaranje porodilišta u prijatelje majki, po preporukama Međunarodnog porođajnog pokreta Majka i dijete.
U okviru 8 dana akcije, od 1. do 8. marta, organizacije iz Slovenije, Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Srbije, Crne Gore i Makedonije, organizuju različite događaje koji se bave ovom tematikom, ali i brojne druge aktivnosti fokusirane na prava žena za vrijeme porođaja.
Jedna od prvih aktivnosti je objavljivanje rezultata istog istraživanja koje je svaka organizacija sprovela u svojoj zemlji, gdje de javnost po prvi put imati priliku da uporedi rezultate i ustanovi razlike između zemalja koje su učestvovale. Sama činjenica da su se žene iz ovih zemalja u samo nekoliko nedjelja mobilizovale, organizovale i osmislile kampanju na potpuno volonterskoj osnovi, govori dovoljno o tome da tretman žena ni u jednoj od zemalja nije na zadovoljavajućem nivou i da svuda ima prostora za napredak.
Vjerujemo da je ova zajednička inicijativa samo prvi korak ka tom napretku, kao i da ujedinjene žene zaista mogu da pomjere granice i zajednički riješe probleme.
Metodologija
Istraživanje o iskustvima žena prilikom porođaja u Bosni i Hercegovini provedeno je u periodu 18.- 23.2.2015. godine. Za pet dana, koliko je anketa bila otvorena, ispitanice su anonimno mogle podijeliti svoja iskustva u vezi sa rađanjem u Bosni i Hercegovini.
Korištena metoda ispitivanja je bila on-line google anketa, koju su prethodno usaglasile organizacije koje učestvuju u akciji. Pitanja su bila zatvorenog i poluotvorenog tipa. Vrijednosni stavovi ispitanica mjereni su na skali od 1 do 5 – nikako se ne slažem, do slažem se u potpunosti.
Ograničenja ovog istraživanja su bila sljedeća:
(1) Anketu su mogle popuniti samo one žene koje su imale pristup internetu, kao i informaciju o provođenju istraživanja;
(2) Spontanost i vremensko ograničenje istraživanja;
(3) Različit stepen razvoja zemalja u kojima je pokrenuto istraživanje i stanje svijesti društva o temi koju istraživanje obrađuje;
(4) Nedovoljna informisanost porodilja o postupcima i medicinskim intervencijama
Međutim, i pored ovih ograničenja i spontanosti u definisanju, prerađivanju i objavljivanju ankete, sve organizacije su jednoglasno donijele odluku da je provođenje ovog eksperimentalnog ispitivanja značajno za razvoj predmetnih društava i unapređenje prava žene prilikom porođaja. Unapređenje se, prije svega, odnosi na uvažavanje prava na informisanost, privatnost, podršku i dostojanstven porođaj.
Rezultati istraživanja
Anketu je popunilo ukupno 1700 žena iz Bosne i Hercegovine (700 iz Republike Srpske, 1000 iz Federacije BiH). U Federaciji BiH, više od polovine odgovora je došlo od žena koje su se porodile u Kantonu Sarajevo.
Pitanja su se odnosila na generalno osjećanje žene, na intervencije prilikom porođaja, odnos medicinskog osoblja, ali i na profil ispitanice. 78% žena koje su popunile anketu starosti je između 25 i 35 godina, a 62% njih je do sada imalo jedan porod. 71% žena porodilo se u periodu 2013-2015. Većina žena koje su odgovorile na pitanja su žene sa visokom stručnom spremom, njihov udio je 57%. 17% odgovora dale su žene sa srednjom stručnom spremom i 17% žene koje su završile visoku i/ili višu školu.
U nastavku donosimo ključne brojke o iskustvima žena prilikom porođaja:
- 57% žena je došlo u porodilište s pratnjom, međutim većini pratilaca, odnosno 84% njih nije bio dozvoljen ulazak u porođajnu salu
- 44% žena se osjećalo potpuno uplašeno tokom porođaja
- 63% žena tvrdi da ih osoblje nije informisalo o postupcima koje obavljaju nad njima
- 67% žena je moralo ležati u toku porođaja, dakle, nije moglo zauzeti položaj koji im je najviše odgovarao
- 60% žena tvrdi da nije učestvovalo u odlukama o načinu porođaja
- 58% tvrdi da je vrijeme za porođaj bilo ograničeno (11% kaže da nije, 18% ne zna)
- 80% tvrdi da im se zdravstveno osoblje nije predstavilo
- 57% žena tvrdi da njihov porod nije bio onakav kakvim su očekivale da de biti, 28% ga je doživjelo u skladu sa očekivanjima, dok 14% nema stav o tome.
- 65% ih smatra da nije imalo kontrolu nad tokom poroda
- 66% žena je imalo potrebu za bliskom osobom tokom porođaja, a što bi im pomoglo da se osjećaju sigurnije i opuštenije
- 68% tvrdi da nije u porodilištu dobilo korisne i praktične informacije o bududoj njezi bebe
Iz grupe DRIP iz Banjaluke, dobili smo preliminarne rezultate istraživanja o iskustvima žena na porođaju u Republici Srpskoj.
Anketu je popunilo 539 žena iz Republike Srpske, od kojih njih 21 (4%) nije rodila u Republici Srpskoj. Ostale su birale između 13 državnih i jednog privatnog porodilišta. Najveći broj ispitanica (njih 77%) se porodilo na Klinici za ginekologiju i akušerstvo Univerzitetske bolnice Kliničkog centra Banjaluka. U Opštoj bolnici Doboj se porodilo 6%, a u Opštoj bolnici Prijedor 3% ispitanica. Jednom je rodilo 57% ispitanica, a dva puta njih 34%. U periodu 2013-2015 godine rodilo ih je 51%, 33% u periodu 2010-2012, a ostalih 16% tokom i prije 2009. Godine. Anketu je popunilo najviše žena starosti 31-35 godina (44%), zatim 25-30 (29%), pa 36-42 godine (22%). Od ukupnog broja ispitanih zena, njih 54% ima zavrsen fakultet, 13% magisterij ili master. Četvrtina ispitanica ima završenu srednju školu, a 6% višu školu, a 2% ima završen doktorat.
Neke od zabrinjavajućih brojki koje su dobijene u istraživanju govore da:
61% žena nije zadovoljna uvodnim postupcima prilikom prijema u porodilište
57% ispitanica kaže da u porođajnoj sali nije bila prijatna atmosfera
85% žena nije imalo privatnost prilikom porođaja
51% ispitanica je rodilo tako što je medicinsko osoblje intervenisalo fizičkim pritiskom da bi izguralo bebu napolje (u 34% slučaja medicinsko osoblje je koristilo laktove, 23% beba je izgurano rukama svom snagom, a u 19% slučajeva su dvije osobe polegnule svom snagom na stomak da bi izgurale bebu)
91% ispitanica kaže da je u toku porođaja morala ležati sve vrijeme
71% žena je bilo žedno, a 80% gladno tokom porođaja. Samo za 4% žena bila je ponuđena voda, a 1% hrana
79% žena nije učestvovalo u odlukama o načinu porođaja, a njih 78% nije učestvovalo u odlukama o zahvatima koji su nad njima vršeni, 74% ih se izjasnilo da njihovo mišljenje tokom porođaja nije poštovano. Samo 7% žena je imalo osjećaj da može da utiče na događaje u porođajnoj sali
59% žena se tokom porođaja nije osjećalo sigurno i zaštićeno, a 56% ih se osjećalo uplašeno
81% žena kaže da se medicinsko osoblje koje je srela tokom porođaja nije predstavilo imenom i prezimenom i/ili strukom
71% ispitanica smatra da sa doktorima i medicinskim osobljem nije ostvarila odnos povjerenja i razumijevanja
77% ispitanica nije imalo osjećaj da se neko kvalitetno i stručno brine o njima tokom boravka u porodilištu
83% žena kaže da ih članovi medicinskog osoblja nisu prije svakog postupka upoznali s njegovim tokom
70% ispitanica se ne slaže sa konstatacijom da se medicinsko osoblje trudilo da se osjećaju što je moguće bolje
Samo 29% žena kaže da je zahvaljujući strpljivom i profesionalnom objašnjenju od strane medicinskog osoblja koji su ih nježno podučavali kako da doje, uspješno počelo dojiti bebu, a njih 28% je dobilo korisne i praktične informacije o njezi bebe
33% ispitanica je izjavilo da im je tokom porođaja ginekolog bio na raspolaganju kad im je trebao, a njih 28% je izjavilo da im je babica bila na raspolaganju kad im je trebala
Samo 12% žena je imalo pratnju na porođaju, a njih 46% nije imalo pratnju jer o tome nije razmišljalo, jer nisu bile informisane o mogućnostima
65% ispitanica bi željelo da je tokom porođaja uz njih neka bliska osoba, jer smatraju da bi se tako osjećale sigurnije i opuštenije. Njih 63% smatra da bi prisustvo bliske osobe pomoglo da medicinsko osoblje bude ljubaznije
59% žena je odgovorilo da ukoliko bi mogle birati ne bi ponovo rodile u istom porodilište
Spisak organizacija koje učestvuju u regionalnoj akciji
Bosna i Hercegovina
Federacija Bosne i Hercegovine
MAGNA (www.magna.ba) je nezavisno, neprofitno, nestranačko udruženje za podršku i edukaciju žena čiji je cilj zaštita i jačanje prava žena, naročito trudnica i porodilja, kroz podršku, edukaciju i povezivanje.
Centar za majku i dijete “Fenix” (www.centar-fenix.com,www.bhmama.org) pruža sveobuhvatnu stručnu pomod i podršku porodicama za vrijeme trudnode, porođaja i prvim godinama života bebe, sa ciljem poboljšanja kvaliteta života, jačanja samopouzdanja i vlastite odgovornosti.
PrirodanPorod (www.prirodanporod.com) je portal čiji su glavni ciljevi edukacija žena i povedanje svijesti: 1) o porodu – kao fiziološkom procesu koje u slučaju normalnih okolnosti ne zahtijeva rutinske medicinske intervencije; 2) o aktivnoj ulozi žene u porodu.
Republika Srpska
DRIP - djeca, roditelji i porodilje predstavlja grupu zainteresovanih građana i građanki koja se, između ostalog, bavi reproduktivnim pravima i zdravljem žena u Banjaluci, Republici Srpskoj, Bosni i Hercegovini.
Iskustvo porođaja u Banjaluci, je FB stranica na kojoj se po prvi put u BiH kontinuirano govori o lošim uslovima u porodilištima, a cilj je da se skupljaju iskustva žena iz porodilišta i tako ukaže na ozbiljne probleme u sistemu zdravstvene zaštite.
Srbija
Centar za mame(www.centarzamame.rs) se zalaže za radna prava mama, bori protiv svih vidova diskriminacija kojima su mame izložene, povezuje i umrežava mame i promoviše aktivan stil života.
UdruženjeMati (www.mati.rs) ima za cilj da informiše, podrži i ohrabri mame tokom trudnode, porođaja, dojenja i ranog majčinstva.
Udruženje dula Srbije(www.dula.rs)pruža emotivnu podršku i pratnju ženama tokom trudnode i na porođaju. Osnažujemo žene da čine informisan izbor kada je njihov porođaj u pitanju.
TvojPorođaj (www.tvojporodjaj.com) pruža fizičku i duhovnu podršku trudnicama i profesionalnu pratnju porodiljama.Organizuje edukativne radionice i psihofizičke pripreme za porođaj.
Udruženje babica Srbije (www.divnababica.com), je neprofitno strukovno udruženje koje okuplja babice na teritoriji Republike Srbije sa ciljem kontinuiranog stručnog usavršavanja i unapređenja položaja i ugleda babica.
Makedonija
Centar za integralnu joga Darma preko programa prenatalne joge holistički prilazi ženi u periodu trudnode pripremajući je za porođaj i period ranog roditeljstva, fokusirajudi se kako na organizam žene tako i na njenu cjelokupnu ličnost.
Nova Iskra je udruženje za motivaciju i sredniji, ispunjavajudi i produktivniji život za sve, posebno za osobe sa fizičkim i mentalnim invaliditetom, koje promoviše ravnopravnost i inkluziju svih, bez obzira na etničku, nacionalnu, vjersku, političku pripadnost ili invaliditet.
Hrvatska
Udruga RODA Roditelji u akciji (www.roda.hr, rodilista.roda.hr) je skupina građana koja se zauzima za dostojanstvenu trudnoću, roditeljstvo i djetinjstvo.
Crna Gora
Portal Roditelji.me posveden je svim roditeljima/starateljima i onima koje interesuju teme roditeljstva.
Slovenija
Društvo "Porodna Hiša" (www.porodnahisa.sl) koje daje podršku, informacije i pomod ženama od začeda do prvih koraka.
