Sinoć je na ljetnjoj pozornici tvrđave Kastel zvanično završen 9. Međunarodni filmski festival Kratkofil Plus. U sklopu takmičarskog programa za četiri večeri prikazano je 35 filmskih ostvarenja kratkog metra od kojih, između ostalog, i sljedeći naslovi: “Rasklopivo”, “Mi ne možemo bez kosmosa”, “Dembava”, “Bendito Machine V”, “Ljetne oluje”, “Cijela progutana”, “Gadan sapun”, “Brodolom”, “Održavanje ravnoteže”, “Radost svakodnevnog života”, “Imperativ”, “Planet Sigma”, “Umir krvi”, “Oda ljubavi”, “Turista”, “Krotka” itd. (za detaljan program pogledajte zvaničnu stranicu festivala).
U okviru revijalnog programa Panorama Plus, prvo veče publika je imala priliku da uživa u dugometražnom igranom filmu “10.000km”, španskog režisera Karlosa Markeza Marseta; drugo veče u dokumentarnom filmu “Virunga”, nominovanom za Oskara na najznačajnijoj svjetskoj dodjeli nagrada, u režiji Orlanda fon Ajnzidelna; treće veče je prikazan film “Destinacija Srbistan”, našeg poznatog režisera Želimira Žilnika; a posljednje “Infinitely Polar Bear”, u režiji Maje Forbs. Kao i prethodnih godina dnevne projekcije su održavane u prostoru Doma Omladine. Tako je za četiri dana, koliko traje festival, banjalučka publika željna kulturnih dešavanja, imala priliku da uživa u preko 40 različitih filmskih ostvarenja.
Na ceremonijalnoj dodjeli nagrada, žiri u sastavu Mark Stil (Sundance/Tribeca), Karen Vaskez Gvadarama (prošlogodišnja pobjednica Kratkofila), Nikola Majdak (dobitnik nagrade na Međunarodnom filmskom festivalu u Berlinu za Rabbbitland) dodijelili su glavnu nagradu – Grand Prix – dokumentarnom filmu “Brodolom” (Morgan Knibbe) u koprodukciji Italije i Holandije.
Shipwreck
Pored glavne nagrade dodjeljene su i nagrade za:
Najbolji eksperimentalni film: “Planeta Sigma” Momoko Seto (Francuska);
Najbolji kratki dokumentarni film: “Održavanje ravnoteže” Bernhard Wegner (Austrija);
Najbolji kratki animirani film: “Mi ne možemo bez kosmosa” Konstantin Bronzit (Rusija).
Najbolji kratki igrani film: “Turista” Ariel Shaban (BIH);
Najbolji kratki regionalni film: “Umir krvi” Senad Šahmanović (Crna Gora);
Specijalna nagrada žirija: “Radost svakodnevnog života” Sanna Liljander (Finska).
O KRATKOFILU
Međunarodni filmski festival Kratkofil Plus (dalje u tekstu Kratkofil) se od samog svog nastanka, 2007. godine, uspostavio kao ozbiljan festival ne samo u kreativnom smislu nego i u organizacionom i u sadržajnom. Grupa kreativaca i entuzijasta, na čelu sa Darijom Buzaković, direktoricom festivala sa bogatim iskustvom i specijalizacijom iz filmske produkcije i marketinga (FDU/Univerzitet u Merilendu), kreirali su ovaj festival, i njegovim kreativnim određenjem ga izdvojili na kulturnoj mapi Banjaluke, regiona, i šire. Iz godine u godinu festival se razvijao i zadržavao svoju inicijalnu kreativnost prilagođavajući se što različitim lokacijama, što finansijskim poteškoćama, razvojem tehnologija, vremenskim nepogodama, što samom gradu iz kojeg je potekao.
Pored činjenice da se ovdje radi o jedinom kinu na otvorenom u Banjaluci, i festivalu koji njeguje značaj i ukazuje na potencijal javnog, već izgrađenog prostora (sjetimo se samo otvorene scene na krovu RK Boska, otvorene scene na krovu Narodnog pozorišta Republike Srpske i prekrasne otvorene scene na tvrđavi Kastel, koja nažalost ili na sreću, usljed rekonstrukcije tvrđave nije glavni prostor i ove godine) riječ je o najznačajnijem i najvidljivijem festivalu u Banjaluci.
I ove godine, kroz analizu samog projekta, ali i kroz praćenje implementacije istog u djelo, stiče se utisak da festival hrabro, kreativno i smjelo nastavlja putem koji je trasiran još samim njegovim osnivanjem. Od 2007. pa do danas, na festivalu je prikazano na stotine kratkih, igranih, animiranih, dokumentarnih, dugometražnih i eksperimentalnih filmova sa svih kontinenata. U saradnji sa mnogim značajnim i sličnim festivalima, kao što su Klermon-Feran, Tampere, Sidnej, Dablin, Upsala, Kids Fest, Reelport, DOK Leipzig, Kratkofil je banjalučkoj publici ponudio veoma kvalitetan presjek dešavanja u svijetu kratkometražnog i dugometražnog filma, od najvećih hitova do smjelih, avangardnih i eksperimentalnih radova koji su narednih godina osvajali nagrade na Kanu.
Ed
Svojim konceptom kratkog metra (do 20 minuta) Kratkofil je vrlo uspješno izbjegao žanrovsku zamku jer se u sklopu njegovog programa mogu vidjeti i animirani, i igrani, i dokumentarni i eksperimentalni kratki filmovi, dok je s druge strane upravo taj koncept kratkog metra odlučujući faktor u stvaranju njegove posebnosti i jedinstvenosti. U sklopu rekonstrukcije, koja je nastupila 2010. godine, festival dodatno proširuje i poboljšava programski koncept, uvodeći u svoj filmski asortiman i dugometražne filmove, odnosno Panoramu Plus. Iako je ovdje riječ o isključivo revijalnom dijelu programa, treba napomenuti da je ovo bio itekako pametan potez organizatora jer je dodatno obogatio već ionako bogat sadržaj.
Kada govorimo o Kratkofilu treba imati na umu da je ovdje riječ o festivalu koji iz godine u godinu hrabro, smjelo i nesebično krči svoj put i raste u finansijski sve težim uslovima što je prije svega evidentno kroz konstantan i značajan porast njegove, sada stalne, publike. Međutim, ono što treba naglasiti i izdvojiti su svakako četiri elementa, odnosno aspekta Kratkofila koje ovaj festival čine važnim na lokalnom i regionalnom nivou:
EDUKATIVNI KARAKTER
Edukativni karakter Kratkofila, oslikan kroz njegov bogat edukativni program, brojne radionice, predavanja, rad sa osnovcima i srednjoškolcima (kroz Kratkofil Junior), okrugle stolove te razgovore sa autorima od velikog je značaja ne samo za učesnike takmičarskog programa, lokalne filmske radnike, studente nego i za goste festivala koji tako putem istog ostvaruju kontakt.
Umrežavanje je suština svakog festivala dok edukativni program, kao takav, predstavlja jedan od najvažnijih aspekata festivala generalno, bilo da je riječ o filmskom, pozorišnom, muzičkom, ili umjetničkom.
EKSPERIMENTALNI FILM
Činjenica da je prikazivanje i njegovanje eksperimentalnog filma vrlo rijetka pojava u Banjaluci u kojoj gotovo i da ne postoji nikakav dodir sa ovim žanrom pa čak ni u Muzeju savremene umjetnosti Republike Srpske, a da ne govorim dalje, zaista je poražavajuća. Eksperimentalni film, kao takav, je od velikog značaja ne samo za genezu filma generalno, nego i za njegovo unapređenje i evoluciju u film kakav poznajemo danas ili kakav ćemo tek poznavati nekad u budućnosti. Pored toga, eksperimentalni film je odigrao i jednu od ključnih uloga u razvoju savremene umjetnosti (treba izdvojiti radove Brusa Konera, Vostela, Vorhola, Nam Džun Pajka, Daglas Gordona, Kristijana Markleja, Matias Milera, Žirardea, Tirivanje itd.) vremenom postajući njen sastavni dio (dovoljno je samo da pogledate neke postavke na Venecijanskom bijenalu, MOMA-i, Dokumentima, Filmskom institutu u Bostonu, Tejtu itd.) ali i sastavni dio popularne kulture uopšte.
Planet Sigma
Možda njegov značaj i uloga koju igra u razvoju kulture nije svima jasna, iako bi trebala biti, i iako bi se, u kontekstu jedne urbane, gradske sredine, to trebalo podrazumijevati, pogotovo ako uzmemo u obzir da se ovdje ipak radi o najvećem gradu Republike Srpske koji između ostalog ima i Akademiju umjetnosti, čiji je zadatak da školuje budući kadar. Upravo zbog toga Kratkofilu treba odati poštu, te ga podržati u ovom hrabrom poduhvatu pa i samoj činjenici da je eksperimentalni film uopšte uključen u takmičarski program te tako postao i jedini način da se banjalučka publika sa istim sretne. Značaj eksperimentalnog filma na kojem Kratkofil insistira i koji će dodatno naglasiti njegovim potencijalnim izmještanjem iz glavnog mjesta događaja u neki novi, kontekstualno primjereniji prostor, je potez koji svi trebamo ne samo pohvaliti nego i udruženim snagama sačuvati od mogućeg izumiranja usljed nerazumijevanja lokalnih institucija kulture koje godinama odbijaju saradnju sa ovim festivalom. Samim tim, tek onda kada postanemo svjesni da je Kratkofil jedino mjesto u Banjaluci unutar kojeg se na godišnjem nivou imamo prilike upoznati sa novim tokovima na polju eksperimentalnog filma (ali i kratke forme uopšte) postaće nam jasno koliko dragocjen ovaj festival zaista jeste.
BOGAT I KVALITETAN PROGRAM
Kad smo već kod programa ovog malog ali značajnog festivala, treba imati u vidu da se za njegov takmičarski program godišnje prijavi nekoliko hiljada autora iz cijelog svijeta. Odabrati tridesetak najboljih naslova tako ne predstavlja nimalo jednostavan zadatak. Ovi brojevi samo svjedoče o tome koliko poznat van naših granica Kratkofil zaista jeste i koliko je jaka njegova konkurencija.
Wrestling
Tome u prilog ide i činjenica da je islandski režiser Grímur Hákonarson, dobitnik Grand Prix nagrade za kratki film “Wrestling” na Kratkofilu 2007, ove godine osvojio nagradu Un Certain Regard u Kanu za svoj novi film “Rams” iz 2015. Umjeti prepoznati, selektovati i nagraditi talenat i kvalitet na vrijeme ili u ovom slučaju, prije vremena, tako postaje jedan od jačih strana Kratkofila.
Kao i svake godine određenom broju zahtjevne banjalučke publike dobar dio selektovanih takmičarskih filmova nije bio po ukusu, međutim, namjera selektora da taj problem riješi tako što će u nekim narednim izdanjima podilaziti istančanom ukusu te iste publike bila bi pogubna ne samo po kvalitet programa nego i po sam festival. Svrha ovog, ali i bilo kog drugog festivala, jeste prikazivanje nekomercijalnih ostvarenja u cilju približavanja rada lokalnih, regionalnih i inostranih umjetnika i režisera koji ne pripadaju mejnstrimu. Ako to nije jasno onda problem treba tražiti u publici i njenom elementarnom nepoznavanju sedme umjetnosti a ne u programu festivala. Na kraju krajeva, ako nam je do mejnstrim ostvarenja na raspolaganju su nam lokalni bioskop, televizijski program, te internet (Netflix, Popcorn itd.).
PODRŠKA LOKALNIM UMJETNICIMA
Ako bismo pogledali unazad postalo bi nam jasno koliko Međunarodni festival kratkog filma ”Kratkofil Plus” zapravo podržava lokalnu filmsku scenu. Ove godine je studentima Akademijie umjetnosti Univerziteta u Banjoj Luci ustupljen jedan blok na repertoaru u Domu Omladine, kako bi nam pokazali svoje talente, dok smo prethodnih godina imali prilike gledati filmove Saše Hajdukovića (Sa dvije noge u zemlji), Nemanje Savanovića (Balkanski vitezovi), Marka Šipke (Vrijeme), Igora Tešića (Treće poluvrijeme) pa čak i animirani kratki film Stepenište Petra Bilbije u produkciji VizArta koji se formom nije uklapao u njihov programski koncept s obzirom da traje duže od 20 minuta. Tako je Stepenište, film, koji u sebi objedinjuje i kadar-po-kadar odnosno stop-motion tehniku, i 2D i 3D animaciju što ga čini dragocjenim, ne samo za našu kinematografiju, nego i umjetnost uopšte, u Banjaluci bio prikazan samo na Kratkofilu dok su ga drugi lokalni festivali, kojima je možda svojim žanrom, minutažom i tehnikom bio primjereniji, svi redom odbili na šok i nevjericu kulturnih radnika i umjetnika. Podržavanje lokalne scene tako mora biti zadatak i imperativ svih festivala, bilo da je riječ o filmskom ili nekom drugom jer, ako to već nije u jasno, u pitanju je jedan od mogućih načina kojima se ionako siromašna kinematografija Republike Srpske samo može unaprijediti.
Stepenište
Za kraj izuzetno je važno pohvaliti i zahvaliti se kompletnom Kratkofil timu na njihovom nesebičnom radu svih minulih godina, koji nas je i ove godine, na četiri dana, uspio izmjestiti u jedan čaroban prostor koji ni za trenutak nije podsjećao na Banja Luku. A posebno hvala ide stamenoj, odvažnoj i upornoj direktorici festivala Dariji Buzaković bez čijeg bi se truda i odricanja ovaj festival sasvim sigurno ugasio, te selektorima Vladanu Petkoviću, Aleksandru Iliću i Saši Hajdukoviću koji su nam zajedničkim snagama i ove godine priredili vrhunski program.
Hvala,
U ime građani Banja Luke željnih kulture
Tekst napisala: Monika Ponjavić
