Okončanje Prvog svjetskog rata svakako nije zadovoljilo britanske hegemonističke ciljeve, tako da su pragmatični Britanci maksimalno koristili dominantnu ulogu u sferi međunarodnih odnosa. Okvirno, posljeratna britanska diplomatija započinje novu „Veliku igru“ stvaranja haosa u međunarodnim odnosima radi ostvarivanja sopstvenih hegemonističkih interesa. Na jednoj strani Engleska financijsko-političko-obavještajna oligargija usmjerava se na tadašnju sovjetsku Rusiju u namjeri eksploatisanja njenih naftnih i drugih prirodnih resursa, a po već ustaljenom receptu razbijanja zemlje, kojom namjeravaju zagospodariti, na više slabih marionetskih državica. Da se britanska manipulativna diplomatija zasniva na stvaranjima vještačkih sukoba između različitih naroda pokazalo se i u slučaju pripremanja sljedećeg globalnog sukoba. Obilato koristeći versajski sporazum Britanija i Francuska su, pod izgovorom naplate ratne odštete, eksploatisali njemačku trgovačku mornaricu, industriju i prirodna bogatstva. U ovome se išlo čak do vojne okupacije rurske oblasti iz 1923. godine pod izgovorom neplaćanja ratne štete. Osim ekonomskog interesa, ova okupacija imala je za cilj presjeći i pokušaje uspostavljanja njemačko-sovjetske privredne saradnje[1]. Istovremeno, udružene najveće američke i britanske bankarske grupacije gotovo deceniju sistematski uništavaju njemački i austrijski bankarski sistem. Nastupanje svjetske ekonomske krize 1929. godine u potpunosti uništava njemačku privredu i bankarski sistem, čime se stvaraju pretpostavke za krajnju realizaciju britansko-američkih hegemonističkih planova. Naime, čak prije propalog minhenskog “puča u pivnici” (beerhali Putsch) iz 1923. godine, službenik američkog ministarstva vanjskih poslova stacioniran u Minhenu u službi versajske okupacije Njemačke, Robert Marf (Robert Murphv)[2], lično se sastao s mladim Adolfom Hitlerom, s kojim ga je upoznao general Erik Ludendorf (Erich Ludendoff). Britanska je politika u toj konstalaciji bila stvoriti “projekat Hitler”, sa već izrađenim strategijama o tome kakav će biti njegov konačan geopolitički i vojni smijer. Kao što je pukovnik David Stirling, utemeljitelj britanske elitne jedinice Specijalne vazdušne službe (Special Air Service), rekao u jednom privatnom razgovoru skoro pola stoljeća kasnije: “Najveća greška koju smo mi Britanci napravili je da smo mislili da možemo nahuškati Njemačko Carstvo protiv Ruskog Carstva da međusobno iskrvare do smrti”.
Nakon što je već 1930. godine Britanija u potpunosti uništila njemački bankarski sistem, složenost britanske politike vidljiva je iz podatka da je londonski časopis Tajm sljedećih mjeseci u nizu članaka dao Hitlerovom pokretu neprocjenjivo pozitivan međunarodni publicitet. Dana 4. januara 1932. godine u Kolnu, Adolf Hitler, von Papen i bankar Kurt von Šreder (Kurt von Schroeder) tajno su dogovorili financiranje Hitlerove stranke NSDAP, koja je u to vrijeme bila de facto u bankrotu i s velikim dugovima. Još su se jedanput sastali Hitler, von Papen i von Šreder, dana 4. januara 1933.godine, kom prilikom je okončan plan formiranja desničarske koalicije. 30 januara 1933. godine Adolf Hitler je postao kancelarom Njemačkog Rajha (Reich). Dok je Engleska banka čvrsto odbijala dati pfenig kredita Njemačkoj u kritičnom razdoblju 1931. godine i na taj način ubrzala bankarsku krizu i nezaposlenost, koja je vodećim krugovima u Njemačkoj učinila očajne alternative poput Hitlera čak zamislivim, čim je Hitler učvrstio vlast, Engleska banka je njegovu Vladu potpomogla ogromnim i po opstanak važnim kreditom.[3] Ova britanska financijska “pomoć” od strane nacista upotrebljena je za razvoj njemačke vojne mašinerije, te dalje direktno produkovala Drugi svjetski rat.
Drugi svetski rat je naziv za veliki oružani sukob, odnosno seriju međusobno povezanih oružanih sukoba koji su se između 1. septembra1939. i 2. septembra 1945. godine vodili između dva bloka država — tzv. Sila osovine, na čelu sa Nemačkom, i tzv. Savezničkih snaga, na čelu sa SSSR, Velikom Britanijom i SAD. Po broju država (zahvatio cijelu zemaljsku kuglu), odnosno ljudi koji su u njemu učestvovali, te broju ljudskih žrtava (55 miliona mrtvih) i stepenu materijalnog razaranja ovaj rat svakako drži primat u redu veličina oružanih sukoba.
Kako u ovom istraživanju se fokusiramo na bezbjednosne misije koje su dovele do stvaranja novog svjetskog poretka u kontekstu Drugog svjetskog rata analiziraćemo uglavnom britansko-američke aktivnosti (kreatori ovog poretka), a posebno uobzirivši Crnomorski region kao uže teritorijalno određenje predmeta istraživanja. Krajem 1940. godine Britanci su pokrenuli Operaciju Kompas - prvu važniju savezničku ofanzivu u ratu - koja je za posledicu imala potpuno rasulo italijanske vojske u severnoj Africi. Potom se Čerčil donio odluku da se britanska vojska uputi u Grčku, čime je izazvao Hitlera da naredi napad na Grčku (Operacija Marita). Bilo je planirano da se napad izvede s teritorije Bugarske i Jugoslavije - država koje su do proleća 1941. godine, isto kao i Mađarska i Rumunija, priključene Trojnom paktu. Ovde dolazi do ponavljanja situacije iz Prvog svjetskog rata na način da Njemačka nudi tadašnjoj Jugoslaviji, posebno uobzirivši Srbe kao najbrojniji i vladajući narod, savezništvo. Međutim, Britanci ponovo, da bi preduprijedili njemačke namjere i zaštitili svoje interese, preko obavještajnih službi podstrekavaju jugoslovenske komuniste na pobunu protiv sporazuma sa Njemačkom. Ovakva britanska aktivnost rezultirala je na način da je 27. marta 1941. godine u Jugoslaviji izveden puč i ustanovljena nova probritanska vlada na čelu s generalom Dušanom Simovićem. Razbješnjeli Hitler je odlučio da zajedno s Grčkom bude napadnuta i Jugoslavija, što se i dogodilo već 6. aprila. Demoralizovana jugoslovenska vojska brzo je savladana i prisiljena na kapitulaciju 17. aprila, a jugoslavenski kralj Petar II je našao utočište u Londonu. Na ovaj način do kraja rata, pa čak i godinama nakon njegovog okončanja, Britanci kontrolišu dvije najveće srpske ideološke grupacije ( monarhističku i komunističku)[4]. Grčka vojska se održala nešto duže - do 20. aprila, nakon čega su njeni ostaci, zajedno s britanskim ekspedicionim korpusom našli utočište na Kritu.
Već u jesen 1940. Hitler je izdao direktivu da otpočnu pripreme za Operaciju Barbarosa - invaziju na SSSR koja je trebala početi u leto 1941. godine. Razlozi za Hitlerovu odluku bili su uglavnom ideološke i političke prirode[5]. Osvajanje prostora na istoku bilo je dio nacističkog programa, a i smatralo se da će pohod protiv komunističke države dovesti do promjena u britanskoj vladi. Staljin je pogrešno smatrao da čak ni Hitler sebi neće dozvoliti ratovanje na dva fronta, odnosno da ponovi istu grešku koju je kritikovao u Majn Kampfu. Međutim, prethodna britanska reakcija na Balkanu kojom su Hitletovi planovi poremećeni i odgođeni kasnije se pokazala i spasonosnom za Staljina, ali i na krajnji ratni ishod.
Dalje, analizirajući sljedećeg globalnog hegemona, SAD, u kontekstu Drugog svjetskog rata treba istaći da od samog početka rata američki predsjednik Frenklin Delano Ruzvelt nije krio svoje probritanske simpatije. Međutim, direktno uključivanje u rat sprečilo je uglavnom izolacionističko raspoloženje američke javnosti, odnosno mišljenje kako se Amerikanaca pitanje kontrole nad Evropom i ostatkom svijeta ne tiče. Ruzvelt je, s druge strane, koristio svoje predsednička ovlašćenja da bi Britaniji pomagao na svaki način. Britanci su dobijali izdašnu vojnu pomoć, a njihove narudžbe su dovele do postepenog procvata američke vojne industrije. Ruzvelt je SAD u rat nastojao uvući tako što je slao američke ratne brodove da prate konvoje s američkom robom za Britaniju i tako provociraju sukobe s nemačkim podmornicama u Atlantiku.
Međutim, u jesen 1941. godine prava je kriza nastala na Pacifiku, umesto Atlantiku. Japan je godinu dana ranije, koristeći zauzetost zapadnih sila, okupirao Indokinu, dotada pod vlašću višijske Francuske, te tako stekao vrijedan izvor sirovina. Sledeća na redu je trebala biti Holandska Istočna Indija, obzirom na svoje izvore nafte. SAD su na to, kao i na nastavak rata u Kini, reagovale naftnim embargom koji je posebno pogodio japansku mornaricu. Suočena s krizom, japanska vlada je odlučila vojnom akcijom zauzeti Holandsku Istočnu Indiju. No, to je sobom povlačilo oružani sukob s Britanijom i SAD. Američka vlada je kao dodatno upozorenje bila premestila gro svoje Pacifičke flote iz San Dijega u bazu Perl Harbor na Havajima, gdje je gotovo uništena u poznatome japanskom napadu. U kontekstu ovih dešavanja bitno je istaći kako se nafta još jednom pokazala kao izvor krupnih geostrateških sukobljavanja.
Tok drugog svjetskog rata nije primarno bitan za ovo istraživanje tako da ćemo jedino istaći kako je u maju 1945. godine, nakon što je Hitler izvršio samoubistvo, dana 8. maja Njemačka proglasila kapitulaciju. Na drugoj strani svijeta Amerikanci su prinudili Japan na kapitulaciju ispoljivši posebnu brutalnost atomskim napadima na Hirošimu i Nagasaki početkom avgusta iste godine, te napadima zapaljivim bombama na Tokio, koji su ukupno rezultirali stotinama hiljada poginulih i nesagledivim posljedicama po japanski narod. Kapitulacija je formalno potpisana 2. septembrana američkom bojnom brodu Misuri u Tokijskom zalivu, što je datum koji predstavlja službeni završetak Drugog svetskog rata.
Tek okončanjem ovog u istoriji nezapamćenog krvoprolića i razaranja stvorene su pretpostavke za utvrđivanje etiologije Drugog svjetskog rata. Britansko-američki naftni interesi izišli su iz tog rata znatno moćniji nego što su bili prije njega. U završnim dogovorima oko poslijeratnog novog svjetskog poretka u monetarnim i gospodarskim odnosima, koje su 1944. g. skovali britanski i američki pregovarači u Breton Vudsu (Bretton Woods) u državi Nju Hempšir (New Hampshire), britansko-američku hegemonija bila je neskrivena. Sistem iz Breton Vudsa bio je izgrađen na “tri stuba”. Prvi je stub bio Međunarodni monetarni fond, u kojemu će zemlje članice svojim sredstvima ustanoviti fond za hitne potrebe u slučajevima problema platne bilance; drugi je stub bila Svjetska banka, koja će zemljama članicama davati kredite za velike javne radove; treći je stub bio Opšti sporazum o carinama i trgovini (General Agreement on Tariffsand Trade- GATT), sa zadatkom da podešava program “slobodne trgovine”.
Interesantno je istaći kako je ratom razorena i financijski uništena Britanija ponovo uspjela pozicionirati se u globalnom odnosu snaga. Nakon Čerčilova posjeta Trumanu, tokom kojega je namjerno izgubio 75 dolara na pokeru, ovaj bivši engleski premijer je preokrenuo tok događaja u korist svoje zemlje. Iz mreže agenata OSS-a obučenih u Londonu tokom rata, osnovan je prototip CIA-e. Američka se odbrambena politika temeljila na zajedničkim tajnama američkih i britanskih tajnih i vojnih službi.
Drugo, sporazumom iz Breton Vudsa (Bretton Woods) stvoren je sistem nazvan Zlatnim sistemom (Sistemom zlatne podloge). Po tom je sistemu valuta svake zemlje članice bila fiksirana za američki dolar kao novčani ekvivalent. Utvrđena je službena vrijednost dolara na razini od 35 dolara za finu uncu (31,1035grama) zlata, a taj je tečaj uspostavio još predsjednik Ruzvelt 1934. godine, u vrijeme najdublje svjetske krize. Vrlo je malo pažnje posvećeno nekim pojedinostima poslijeratnoga Programa za oporavak Evrope, Maršalova plana[6]. Od njegova uvođenja 1947. godine, za njegove korisnice - zemlje Zapadne Evrope, postojala je obaveza trošenje dolara dobijenih tim planom na kupovinu nafte i naftnih proizvoda od uglavnom američkih naftnih kompanija ( više od 10%).
[1] pokušavajući da spasi sopstvenu privredu, hvatajući se za posljednju slamku spasa, tadašnja Njemačka pokušava uspostaviti privrednu saradnju sa sovjetskom Rusijom, šta britanci nemilosrdno predupređuju.
[2] kasnije bio središnja figura u poslijeratnoj Bilderberškoj skupini, čiju ulogu u stvaranju novog svjetskog poretka ćemo detaljnije obrazložiti u daljem tekstu.
[3] dalje Endal, str. 73
[4] Kako je istorija kasnije pokazala Britanci su, štiteći sopstvene interese, decenijama diplomatski „balansirali“ između srpskih komunista i rojalista na način da su manipulativno „pomagali“ oba pokreta, a u suštini održavali razdor i podjelu ovog naroda. Uostalom, tada stvoreni razdor nije okončan ni do danas.
[5] kako je prednje navedeno Britanci su i „potpomogli“ Hitlerov dolazak na vlast u namjeri njegovog usmjeravanja na razbijanje SSSR.
[6] Maršalov plan dobio ime posvom graditelju, ministru vanjskih poslova Džordžu Maršalu (George C. Marshall )
