Sve više je onih koji smatraju da su im mjerama za borbu protiv koronavirusa bila narušena osnovna ljudska prava.
Sredinom jula mjere zatvaranja trgovina i ograničenje kretanja je država Austrija proglasila neustavnim, a nešto ranije i slovenački ustavni sud donio je određene odluke vezane za ocjenu preduzetih "epidemioloških" mjera suzbijanja širenja koronovirusa.
Podsjetimo, Ustavni sud Republike Austrije donio je 14. jula 2020. godine niz odluka kojima je utvrđeno da su "epidemiološke" mjere koje je nadležni savezni ministar za socijalna pitanja, zdravstvenu zaštitu i zaštitu potrošača propisao u okviru suzbijanja/ograničavanja širenja zaraze SARS-Cov-2 virusom suprotne austrijskom Ustavu.
Ustavni sud Austrije je ocijenio da vrlo široko postavljena zabrana ulaska i kretanja javnim prostorom (igrališta, parkovi, javni prevoz itd.) predstavlja nezakonito ograničenje slobode kretanja s obzirom da ne može zadovoljiti test razmjernosti jer nema dovoljno preciznu i čvrstu zakonsku osnovu (prvi korak testa razmjernosti je da ograničenje temeljne slobode mora biti jasno i precizno propisano zakonom (nikako podzakonskim aktom)
"Ustavni sud je dalje ocijenio da zabrana poslovanja poslovnih prostora određene veličine nije bila zakonita jer iz dokumentacije koja je priložena osporavanoj mjeri kao njeno obrazloženje nije bilo moguće utvrditi dovoljno precizne i opsežne razloge temeljem kojih bi bilo moguće provesti ocjenu razmjernosti odnosno je li mjera sposobna ostvariti svoj epidemiološki cilj sprječavanja širenja zaraze i je li neophodna za njegovo ostvarenje'' pojasnio je u svom komentaru Goran Selanec, sudija Ustavnog suda Hrvatske.
Prije austrijskog Ustavnog suda i Ustavno sodišče Republike Slovenije donijelo je određene odluke vezane uz ocjenu poduzetih "epidemioloških" mjera suzbijanja širenja SARS-Cov-2 virusa.
A kod naših komšija, Pred Ustavnim sudom Republike Hrvatske zasad ima 27 zahtjeva za ocjenom ustavnosti niza odluka Nacionalnog stožera civilne zaštite i Vlade Republike Hrvatske od početka pandemije koronavirusa u Hrvatskoj.
Tvrdi lockdown u Republici Srpskoj - Sa dozvolom iznošenje smeće
Narodna skupština Republike Srpske ukinula je 21.maja vanredno stanje koje je u tom entitetu uvedeno skoro dva mjeseca ranije s obrazloženjem kako će to pomoći sprječavanju širenja epidemije prouzročene koronavirusom.
Odluka o ukidanju vannrednog stanja u Republici Srpskoj značila je i ukidanje policijskog časa koji je od 28.marta neprestano bio na snazi svake noći, a povremeno je produžavan i na dane vikenda kako bi se na minimum smanjilo kretanje ljudi.
Dan kasnije, na sjednici održanoj 22. maja, Republički štab za vanredne situacije donio je odluku da se od te večeri ukida policijski čas na teritoriji Republike Srpske.
Republika Srpska tokom ta dva mjeseca imala je najrestriktivnije mjere a tokom zabrane kretanja pripadnici policije patrolirali su ulicama Republike Srpske, marljivo se boreći protiv korona virusa. Mnogi građani bili su ogorčeni ovakvim mjerama, pa je u jednom momentu bilo upitno i da li se smije izlaziti iz kuća i baciti smeće u kontejner.
U takvim tvrdim mjerama, jasno je da je kretanje virusa bilo ograničeno i da smo u tom periodu prošli relativno dobro. Međutim, tvrdi lockdown ozbiljno je ugrozio ekonomiju, a mnogi se pitaju da li je tvrdi lockdown krivac za trenutni veći broj novozaraženih. Sve veći broj stručnjaka naime tvrdi da neće biti drugog talasa korone, te da restriktivne mjere samo produžuju rok trajanja epidemije. Jasno je da zdravstveni sistem trpi najviše i da preventivne mjere kod pojedinaca daju rezultate, međutim samo ukoliko se mjere poštuju kod svih i prema svima. Selektivna primjena nije dobra.
Tokom vanrednog stanja sva vlast bila je u rukama predsjednice RS Željke Cvijanović, koja je mogla donositi uredbe sa zakonskom snagom dok je parlament bio suspendovan.
Sve Uredbe je naknadno potvrdila Narodna skupština Republike Srpske.
Da li je lockdown stvarno ugrožavao ljudska prava?
Profesor ustavnog prava Milan Blagojević u intervjuu za Buka portal je izjavio kako je vlast kršila ustav prilikom donošenja uredbi i mjera u svrhu spriječavanja širenja pandemije virusa korona.
"Na tom svojevrsnom pravnom frontu borbe protiv virusa korona vlasti u Republici Srpskoj pokazale priličnu dozu nebrige za tim da njihove odluke budu u skladu sa Ustavom Republike Srpske, počevši od neobjavljivanja propisa u Službenom glasniku Republike Srpske, što je obaveza koju za svaki propis jasno određuje Ustav Republike Srpske, preko donošenja propisa koji nemaju uporište u tom istom ustavu" naveo je profesor Blagojević, a koji je zatražio ocjenu ustavnosti Fonda solidarnosti za koju ne vjeruje da će taj sud prihvatiti njegovu inicijativu bez obzira što je ona, kako tvrdi, "apsolutno osnovana s obzirom na ono što tim povodom veoma jasno piše u Ustavu Republike Srpske"
On kaže da u Ustavu Republike Srpske jasno piše da Predsjednik Republike za vrijeme ratnog stanja i vanrednog stanja, kojeg proglase institucije Bosne i Hercegovine, ako Narodna skupština ne može da se sastane, na prijedlog Vlade ili po sopstvenoj inicijativi i nakon što sasluša mišljenje predsjednika Narodne skupštine, donosi uredbe sa zakonskom snagom o pitanjima iz nadležnosti Narodne skupštine i imenuje i razrješava funkcionere, koje bira, odnosno imenuje i razrješava Narodna skupština.
"Dakle, to je važeća odredba Ustava Republike Srpske i druga odredba o ovom pitanju naprosto ne postoji u tom ustavu, a ona je od presudne važnosti za utvrđivanje neustavnosti Uredbe o Fondu solidarnosti. Stoga sada, ako se istinski drži do ustavnog principa vladavine prava, člana 5. stav 1. alineja 4. Ustava Republike Srpske, ne može niko, pa ni sudije Ustavnog suda Republike Srpske, reći da je predmetna Uredba u pogledu osnova za njeno donošenje u skladu sa citiranom odredbom Ustava Republike Srpske" rekao je on za BUKU u intervjuu za BUKU tri dana pred ukidanje vanrednog stanja u Republici Srspkoj. Drugim riječima, više je nego jasno da predsjednik Republike Srpske ima ustavno ovlašćenje na donošenje uredbi sa zakonskom snagom samo za vrijeme vanrednog stanja, kojeg proglase institucije Bosne i Hercegovine.
I Banjalučki advokat Dario Sandić podnio je Ustavnom sudu Republike Srpske inicijativu za ocjenom ustavnosti i zakonitosti uvođenja vanrednog stanja i donošenja niza ograničavajućih uredbi od kojih su neke, nakon pritiska javnosti i međunarodne zajednice, povučene. Prije svega ovo se odnosilo na Uredbu o izazivanju panike i nereda za vrijeme vanrednog stanja u Republici Srpskoj.
Ustavnom sudu je svoj odgovor povodom ove inicijative dostavio Odbor za ustavna pitanja Narodne skupštine Republike Srpske.
Odbor je u odgovoru utvrdio da ova inicijativa nije osnovana, da je riječ o pogrešonom tumačenju Ustava Republike Srpske, kao i Odluke koja se osporava.Odbor smatra da je ovakvo tumačenje člana 70. stav 3. Ustava proizvoljno, nepotpuno i pogrešno, a zaključak pravno neutemeljen i logički neispravan.
Dario Sandić 23. juna podnosi novu Incijativu Ustavnom sudu Republike Srpske. Ovoga puta pod lupom suda trebali bi se naći: Zaključak o ograničenju okupljanja u vjerskim objektima, Zaključak o formiranju Tima za praćenje provodjenja mjera Republičkog štaba za vanredne situacije, Zaključak o ograničenju zabrani kretanja lica na teritoriji Republike Srpske, te Zaključak – zaduženje poslodavaca da izdaju potvrdu o angažovanju vozača
Naime, članom 109 Ustava Republike Srpske propisano je da se prije stupanja na snagu, zakoni, drugi propisi i opšti akti objavljuju u službenom glasniku. Odredbama člana 4 Zakona o objavljivanju zakona i drugih propisa Republike Srpske propisano je da se propisi i akti koji su od interesa za preduzeća, ustanove, druge organizacije i gradjane moraju objaviti u „Službenom glasniku“.
Shodno pravnoj teoriji i zakonskom uredjenju pojma opšteg akta, jasno je da je opšti akt svaki akt koij sadrži opptu pravnu normu, a iz koje proizilaze pojedinčani pravni akti, odnosno akt kojim se propisuje odredjeno ponašanje za neodredjen broj pojedinaca i slučajeva.
"Shodno navedenom jasno je da je zaključak kojim se zadužuju poslodavci da svojim zaposlenim, koji su vozači, izda potvrdu o angažovanosti radi slobodnog kretanja i obavljanja prevozničke djelatnosti usled zabrane kretanja, opšti pravni akt, jer se odnosi na neodredjen broj poslodavaca, njihovih zaposlenih na mjestima vozača i u vremenu zabrane kretanja od 22-05 časova svakog dana. Takodje, odlukom kojom se zabranjuje kretanje gradjana na teritoriji Republike Srpske je opšti pravni akt jer predstavlja opštu pravnu normu kojom se odredjuje ponašanje neodredjenog broja gradjana, odnosno svih gradjana na teritoriji Republike Srpske" navodi se u Incijativi Daria Sandića.
"Da se zaključak odredjen samo za poslodavca Autoprevoz Banjaluka, onda bi se radilo o pojedinačnom pravnom aktu kojim se odredjuju pravila ponašanja samo za tačno odredjeni pravni objekat i za odredjeno vrijeme. Niti jedna od gore navedenih odluka, niti ostale odluke koje je donosio i koje donosi Republički štab za krizne situacije, a koji imaju karakter opšteg pravnog akta, nisu objavljene u Službenom glasniku Republike Srpske ili u bilo kojem drugom pisanom mediju, a kako bi se gradjani i lica na koja se odnose obaveze i prava propisane odlukama Štaba, mogli pravovremeno informisati i pripremiti za djelovanje" piše dalje u Incijativi.
Shodno svemu gore navedenom on predlaže da Ustavni sud, shodno odredbama člana 108, 115 i 120 Ustava Republike Srpske donese odluku kojom će utvrditi da su pomenuti zaključci neustavni i nezakoniti, odnosno da nisu u saglasnosti sa odredbama člana 80 i 109 Ustava Republike Srpske i člana 4 Zakona o objavljivanju zakona i drugih propisa Republike Srpske.
