Više od godinu dana čovječanstvo se bori sa nevidljivim neprijateljem, pandemija uzrokovana SARS-CoV-2 virusom dostigla je naučne, tehnološke, medicinske i ekonomske limite kakve ne pamti ljudska vrsta. Svi smo bar jednom ili više puta u toku pandemije i prije pandemije imali priliku da gotovo za svaku ’’upalu’’ dobijemo antibiotik. Danas sa sigurnošću možemo da kažemo da je ova praksa gotovo fatalna iz više razloga. Jedan od glavnih razloga jeste rezistencija na antibiotike, koja danas uzima maha i imamo sve više primjera smrtnih ishoda uzrokovanih bakterijama koje su vremenom stekle rezistenciju na antibiotike široke i neširoke upotrebe. Pored toga istraživanja su pokazala da prekomjerna upotreba antibiotika kod djece kasnije dovodi do pojave autoimunih bolesti i alergijskih reakcija.
Za početak treba da definišemo šta je to mikrobiota crijeva?
Mikrobiota podrazumijeva sve mikroorganizme koji žive u našim crijevima. Naša mikrobiota sadrži 100 000 milijardi mikroorganizama, koji imaju više od 3 miliona gena (150 puta više od humanih gena). Više od 70% imunih ćelija se nalazi u crijevima i svaka osoba ima jedinstvenu mikrobiotu crijeva. Crijeva su glavna područja u našem organizmu koja dolaze u dodir sa spoljašnjom sredinom i zajedno sa svojom florom čine veliki eko sistem koji se naziva mikrobiom i u naučnim krugovima se tretira kao organ.
Mikrobiom kao prevencija bolesti COVID-19?
Imuni sistem ima zahtjevan zadatak da razlikuje sopstvene od stranih antigenskih struktura kako ne bi došlo do autoimunih oboljenja. Sa druge strane, tzv. "higijenska hipoteza" pretpostavlja da je smanjena izloženost egzogenim mikrobima u razvijenim industrijskim zemljama dovela do povećane incidencije atopijskih (alergijskih) i autoimunoloških poremećaja zbog promjena u načinu sazrijevanja imunološkog sistema. Mikrobiom crijeva je koevoluirao sa domaćinom prije mnogo godina i krucijalan je i neophodan za pravilan razvoj i funkcionisanje imunog sistema. Pored uloge pomoćnika ćelijama imunog sistema u razlikovanju stranih molekula (antigena) od naših sopstvenih. Mikrobi našeg gastrointestalnog trakta proizvode metabolite koji stimulišu naš imuni sistem da se odbrani od kolonizacije i invazije patogenih mikroorganizama. Što je veći diverzitet mikrobni diverzitet to je jači imuni sistem i jači antivirusni odgovor.
Pogrešna dijeta, starost, pretjerano korišćenje antibiotika i lijekova, gojaznost, dijabetes, hipertenzija i imune bolesti su faktori koji utiču na smanjenje diverziteta mikrobiote crijeva i upravo pacijenti koji imaju neku od gore nabrojanih karakteristika su najpodložniji SARS-CoV-2 infekciji. Jedna od najopasnijih i potencijalno letalna progresija izazvana infekcijom je i akutni respiratorni distres sindrom (ARDS) za koji je dokazano da ima i direktnu vezu sa mikrobiomom. Metaboliti produkovani od strane naše mikrobiote crijeva indukuju imuni odgovor u našim plućima , a onda signal iz pluća (npr. molekuli oslobođeni u toku inflamacije pluća) afektuju našu mikrobiotu crijeva. Pored crijeva mikrobi u nosu, ustima i grlu tokom infekcije mogu da dovedu do ko-infekcije izazvane sa drugim patogenima i da dodatno doprinesu komplikaciji kliničke slike. Kao jedna od prevencija u borbi protiv virusa preporučuju se i probiotski oralni rastvori i nazalni sprejevi.
Značajne promjene u mikrobioti crijeva objavljene su u nekoliko nedavno objavljenih radova i gotovo kod svih pacijenata kod kojih je došlo do teške kliničke slike zabilježena je disbioza u crijevnoj mikrobioti. Zbog čega je to tako? Kao prvo naše bakterije mogu direktno da interaguju sa virusima bilo olakšavajući viralnu infekciju ili sprečavajući istu sekrecijom antiviralnih komponenti ili stimulisanjem imunog sistema prethodno opisano na nivou pluća. Pretjerana stimulacija imunog sistema nije dobra jer ukoliko ćelije pluća tokom inflamacije budu uništene one će indukovati oslobađanje velikog broja molekula citokina (omogućavaju komunikaciju između imunih ćelija) i ukoliko je naš imuni sistem već pod nekom drugom inflamacijom npr.disbioza mikrobiote crijeva doći će do pojave ’’citokinske oluje’’ koja je povezana sa prestankom rada organa i sa akutnim respiratornim distres sindromom. Tako da obogaćivanje i samim tim poboljšanje mikrobiote crijeva sa mikrobima čiji metaboliti djeluju antiviralno i antiinflamatorno moglo bi biti jedna od glavnih metoda u borbi protiv progresije COVID-a.
Veza receptora za koje se veže virus i lijekova:
Receptori za koje se veže virus ACE₂ (Angiotenzin konvertujući enzim 2) se pored ćelija krvi, pluća i brojnih organa nalaze i u crijevima. Povećan broj ovih receptora u crijevima nađen je kod pacijenata sa teškom kliničkom slikom i doveden je u direktnu vezu sa progresijom ove bolesti. Ono što je bilo karakteristično za ove pacijente jeste i česta upotreba lijekova kao što su glukokortikoidi, paracetamoli i antibiotici. Suprotno tome, neke vrste crijevnih bakterija smanjuju nivo ACE₂ i takođe količinu SARS-CoV-2 u uzorcima fekalija. Koliko je važna uloga mikroorganizama govori i činjenica da nekoliko kompanija danas razvija terapije za dijabetes tip II, Kronovu bolest, neurološke bolesti i neke vrste kancera. Uzimajući sve činjenice u obzir sledeći put dobro kad budete pomislili da odete doktoru jer vam’’treba ’’ antibiotik dobro razmislite .
Marijana Mijatović, diplomirani biohemičar
