Prema pisanju britanskog lista The Guardian, izgradnja hidroelektrana porasla je za 300% širom Zapadnog Balkana u posljednje dvije godine, zbog čega se strahuje od presušivanja planinskih rijeka i gubitka biodiverziteta.
List se poziva na istraživanje koje je radila firma Fluvius, koja pruža konsultantske usluge na projektima finansiranim od strane UN-a i EU.
U planu je oko 2800 novih brana na području od Slovenije do Grčke, od čega će 37% biti izgrađeno na zaštićenim područjima kao što su nacionalni parkovi ili mjesta koja spadaju u Natura 2000 (Ekološka mreža sastavljena od područja važnih za očuvanje ugroženih vrsta i stanišnih tipova Evropske unije).
Teške mašine već kopaju nove riječne tokove na 187 gradilišta, u poređenju sa svega 61 u 2015. godini, navodi se u istraživanju.
Ulrich Eichelmann, direktor nevladine organizacije RiverWatch, koji su naručili ovo istraživanje, kazao je da iako se većinom radi o malim projektim, najčešće na planinskom terenu, to ima katastrofalan uticaj na prirodu.
“Oni odvode vodu kroz cijevi iz glavnog toka rijeke i ostavljaju prazna korita gdje su nekada bile rijeke,” kazao je za list The Guardian. “To je katastrofa za lokalno stanovništvo i za životnu sredinu. Za mnoge vrste riba i insekata kao što su vilini konjici i kamenjarke, to je kraj.”
Ova, do sada neimenovana riblja vrsta, ranije nepozanta nauci, smatra se ugroženom zbog planirane hidrocentrale Poçem na rijeci Vjosa u Albaniji.
Foto: Rijeka Vjosa u Albaniji, Gregor Šubic/Save the Blue Heart of Europe
Jedna vrsta kamenjarke, Isoperla vjosae, otkrivena je tek ove godine u ovoj rijeci, tokom ekspedicije u kojoj je učestvovalo 25 naučnika, koji su takođe otkrili i novu vrstu ribe ranije nepoznatu nauci. Kao i mladica (dunavski losos) i prespanska pastrmka, već se vjeruje da su ugrožene zbog onoga što Eichelmann naziva “cunami hidrocentrala”.
Izvještaj opisuje rijeku Vjosa kao jedinstveno i dinamično utočište za veliki broj vodenih vrsta koje su nestale u drugim dijelovima Evrope. “Očekuje se da će većina ovih zajednica biti nepovratno istrijebljena kao rezultat planiranih hidrocentrala,” stoji u izvještaju.
Damian Gjiknuri, albanski ministar energetike, izjavio je za Guardian da će dvije planirane velike hidrocentrale na rijeci Vjosa omogućiti prolaz ribama kroz posebne kanale”.
“Ti projekti su zasnovani na najboljim ekološkim praksama koje se danas primjenjuju da bi se umanjli efekti visokih brana na kretanje vodenih vrsta,” kazao je.
Vjosa je posljednja velika divlja rijeka u Evropi izvan Rusije. Stanište je mnogih vodenih vrsta kojima prijeti istrebljenje zbog planiranih brana, tvrde naučnici.
Gjiknuri je negirao nalaze izvještaja navodeći da se samo dvije visoke brane grade u Albaniji, dok su ostale većinom male protočne hidrocentrale.
One proizvode manje od 10MW energije i ne zahtijevaju procjenu uticaja na životnu sredinu, kažu ekolozi. Ali upravo zato što su male, nemaju predviđen budžet za ublažavanje ekoloških posljedica i dozvoljavaju da se niz turbina postavi u razmacima duž toka rijeke, što dovodi do “ozbiljnog kumulativnog uticaja”.
Pored vodenog svijeta, porast izgradnje brana mogao bi ugroziti i ljude.
Od 2012. godine, sukobi oko vlasništva između velikih kompanija i malih farmera doveli su do jednog ubistva i jednog pokušaja ubistva, prema studiji koju je finansirala EU. U izvještaju se navode tri smrtna slučaja na radu, destine hapšenja povezanih sa poplavom gradnje hidroelektrana u Albaniji.
Albanija je regionalno žarište sa 81 branom u izgradnji, ali u Srbiji, Makedoniji i Bosni i Hercegovini takođe se gradi 71 hidroelektrana, dok je u Srbiji još planirano 800 novih projekata.
Foto: Euronatur Foundation/RiverWatch/Save the Blue Heart of Europe
