Ispred otvorenih vtrata autobusa na autoputu „bratstva i jedinstva“ , kod Sava Centra, stoji kiosk i stajalište gradskog saobraćajnog preduzeća. Izlazim iz autobusa koji me vozi iz Banja Luke. Izlazim, a kod kioska, (trafika) i dva klošara u gomili smeća leže, pokriveni vrećama svoje životne imovine.
Beograd kao na razglednici iz 1995 godine kada je jedini putopuisac bio anonimni vojnik fantomske „republike srpske krajine“ ili neki dobrovoljac jednog ustalasanog rata, priče koja je svoje romantične pasuse pisala na rolama aktuelnih filmova gdje neka sela „lepo gore“ ili gdje se jedna priča zove po imenu grada koji je izgorio do temelja uz pomoć sila jedne druge osovine koja se zvala „faktor stabilnosti i mira“. „...Ali to više nismo mi,u mladosti i moći...“ Ipak zaustavlja se moj autobus, a prvu sliku prekriva sasvim neka druga realnost. Izlazim i čekam tramvaj na nadvožnjaku iznad autoputa. Blok 70-A i meni romantično raskršće Jurija Gagarina sa Omladinskih Brigada, povratak u mladost, raskršće zablude, svemirskog heroja SSSR-a i radnih akcija koje ova nova NVO djeca neće nikada shvatiti, to raskršće me dovodi do mjesta, gdje sam adolescenski obesmislen, prihvatio jedan sasvim novi život. ...ali to više nismo mi...
Moj dolazak nije euforičan. Gledam na zgrade, dok prolazim ulicom po sred bloka 70. Ništa se na prvu loptu (okular) mog izoštrenog , tražećeg oka, nije promjenilo. Sve je ostalo onako isto, sivo, realistično, pandanski spekulativo, tako da bih Beograd , bar ovaj novobeogradski dio mogao porediti sa usnulim vremenom jedne civilizacije koja teži da nestane. Beograd definitivno stoji u procjepu iznad horizonta i Kalemegdana istorije, jedne servisne agencije koja se zove „mozaik mojih sjećanja“. Sve to u jednom naopakom odnosu sa definicijom grada na ušću dvije najveće evropske rijeke, tamo gdje se ljubi horizont, pitanja i odgovora svih zabluda koje je gradio onaj isti 20-ti vijek, koji je doveo do svih tih pitanja koja nemaju odgovora. Ja ostajem sam i nijem. Čekam dok me koraci vode ka ulazu 77/7.
Jedan Gavran sletio je na travnjak ispred zgrade. Gledam ga, i on mene gleda. Zastajem i pružam mu komad hljeba. Odleće na horizont pitanja koja stoje nad ravnim krovom betonjerke u Omladinskih Brigada. Beton mijenja boje na suncu, od crvene do zelene, jasno slivajući spektar jedne zastave što se prepliće sa hiljadama barjaka koji uploviše u ovaj grad tokom istorije i koje sačiniše il razgradiše ovaj sad i prekosavski grad.
Brzo se integrišem, moji lični razlozi su samo moji i stapaju se sa novim vremenom koje prekriva Beograd. Ovaj grad sada sigurno postaje drugačiji. Nemam vremena da se bavim sitnicama kao što su svakodnevna dešavanja. Danas Beograd ima svoje novo lice na teretu životne priče. Priču ostavljam samo za sebe i krećem se ravnim i oštrim uglovima grada. Ovaj grad postaje nešto suviše lično u mojimm očima, dok se krećem njegovim za mene opet, veoma ličnim ulicama.
Kradem svaki korak od samoga sebe, od onih koji su ga krali vijekovima tumarajući i tražeći zaboravljene stope isto nekih davnih koračanja ljudi koji su oslikali ovaj grad. Ovdje nedostojni rovare po smeću, spavaju po draču, klebere se isparanih pantalona po parkovima i prose za groš. To nisu njegovi prosjaci već njegovi duhovi, onih koji su ga smatrali svojinom. Beograd je možda jedini grad na svijetu koji nije ničiji po nekoj metafizičkoj promisli, neke druge sile, te je nemoguće njega zvati i oslovljavati lično. On je svačiji i ničiji, sve sa bedemima sto puta prepravljanim po ruci majstora i mentalitetu osvajača i prisvojitelja. I dalje se ovaj grad umiljava zvijezdama da bdiju nad njim duže nego kišni oblaci. Baš sada oblaka nema, sve je jako svijetlo i prozračno, kao da želi da mi otkrije mjesta za intimne sastanke davnih kraljeva i kraljica. Ovaj grad teži za vedrinom i spojem ljubavnika, on postje poljubac lampe Kalemegdanske rapsodije. Tamo gdje luča prestaje, a strast otpočinje da plamti i osvjetljava put nekom novom Don Huanu iz balkanske pripovjetke. Taman ljubavnik bio i tamničar Damat Ali – paše Beogradskog i osvajača Moreje koji pade kod Neoplante i pokorivši svoju dušu bogu, pokloni Kalemegdan utoljenim željama raje, svoju humku i predade generacijama onih koji u vidu sitnog talira traže svoju sreću na turbetu „slavnog i neslavnog al suđenog beograđanina“.
Ulica pak koja se nadovezuje jednom vodećom linijom fronta, zvana po knezu i kulturnom preporoditelju Beograda i Srbije cijele, Knjaz Mihailovom zanosu da izgradi pozorište i univerzitet, e ta ulica osvanjiva svako jutro tiho, zanosno i tradicionalno, kao i uvijek što je bila u moderno vrijeme i ostala vremena, skrivajući režime, tenzije i filigranske akrobate od ostatka grada. Toj ulici se svako jutro pridružujem, nov, dovoljno svoj da koračam istim stopama izbjeglice i vožda Crnog Đorđa koji bježi u Zemun i Austriji od ključara Srbije i Srbalja u Otomansko vreme.
Malo dalje, nekih petnaestak minuta hoda od Delijske česme (rekonstruktivne) slavnog Aleksandra Deroka, kroz prolaze što vode ka Zelenom Vencu i penju se do mog ishodišta i odrednice Terazijskog trga, gdje još bandere svjedoče o obješenim stanovnicima, u doba Nedićeve Srbije, gdje se igraju sjenke i miris vode iz česme na mjestu nesuđenog postavljenja „pobednika“, ja kao da još mogu da čujem terazijske filigrante i trgovce, juvilere i preprodavce ogrlica od žada, poslastičare i pekare koji u dvokolicama nude svoje slatke i slane đakonije. Nepristrasno hodajući, strasnim i izazovnim trgom nad kojim se Moskva diže svojim kupastim krovnim ornamentima od zelene bakarne patine, stižem negdje isto gubeći se po prolazima do trga koji često mjenja ime.
Sada po jednom političaru za koga je i Rudolf Arčibald Rajs rekao da „ je njegova politika dobra, a da naravi mu treba oprezno sagledati (nepotista), Nikola Pašić dominira sa svojom bradom nad bivšim Marksovim trgom i manje poznatog mu kolege po peru i ideji Engelsa. Kao da tom svojom bradom prkosi samom Marksu, (a možda ga imitirajući) i još s rukama na leđima kurtoazno pokazuje ko je gazda jednog grada i minule kraljevine. Tek kada se pređe ulica i zakorači trotoar ka Domu Omladine, nekoliko metara dalje ka tamo , neprimjetna je gradska kafanica Prešernova Klet u kojoj je Branko Miljković možda poslednji put napisao jedan nezaboravni stih (nezaboravan samo za nekolicinu pikantnih poslastičara poetske naravi), a u kojoj je provocirajući UDBA-ine „svece“ pjevao „Uskliknimo s ljubavlju svetitelju Savi“ pravdajući se da školska slava nije danteovski zavet podzemlju nekim prisutnim partizanima, već žudnja za uspostavljenjem istine. Ja bih rekao jedne mladalačke želje da se napuni glava mislima koje se ne mogu kontrolisati, ali da nije bilo takvog Branka, ko zna dal bi ova kafana bila i po čemu poznata.
I Dečanskom produžiti ravno pored te kafane uglavnom sve je što se može obići, što se može naći i izgubiti. Beograd onaj kojeg traži čovjek uglavnom je par ćoškova za svakog. Za mene ni toliko, ili nekad više, manje ili snažnije pak osjećanje, a sve u zavisnosti šta se traži. Ja bih se zadržao niz Dečansku na jednom uglu, to jest na Američkom korneru, kod Doma Omladine gdje jedan drugi duh stoji, duh čovjeka koji je ovaj grad zamišljao drugačije od svih nas, povremenih šetača. Plato Milana Mladenovića nije samo mermerni il granitni, klizavi podest jednog predulaza u zgradu, u biletarnicu, u prolaz, već je fotografija, a fotografija je za mene zaleđeni momenat jednog života koji nikada neće proći. Milan i dalje stoji, strahuje, pjeva i zamišlja svoj Beograd. Moj Beograd nije bitan, jer ga ja nikad neću imati od djetinjstva. Ja sam zakasnio da živim, i pogriješio da se rodim, što je i bolje, možda, a možda prst sudbine baš mene određuje da ga ovako na distanci osmislim i opišem kako umijem, osjećam, zamišljam.
I ovo nije samo priča o Beogradu, ovo je jedan sunčani dan šetnje jednog provincijalca po gradu koji može i ne mora ovako da doživi. Ovo je mali segment nečeg, što ustvari želim da podjelim sa ljudima, a Beograd, onaj moj, e to je već tajna.
...inspiracija novembra pod suncem u Beogradu 2013 godine...
